ایران در آستانه ورشکستگی آبی؛ لوله‌های بی‌کیفیت، بحران را تشدید می‌کنند
زاینده‌رود خشکیده و دریاچه ارومیه نفس‌های آخر را می‌کشد، اما بحران اصلی زیر زمین جریان دارد؛ جایی که هر سال ۶ میلیارد مترمکعب آب در رگ‌های پوسیده شبکه‌های فرسوده هدر می‌رود. مهندس حسین محمدی، پیشکسوت صنعت لوله‌های پلی‌اتیلن، می‌گوید: «آب ایران رو به پایان است و بی‌توجهی به کیفیت لوله یعنی شتاب‌دادن به فاجعه.» روایتی صریح از پشت‌پرده‌ی ورشکستگی آبی و راه‌حل‌های بومی را در گفت‌وگوی اختصاصی ما بخوانید.
زاینده‌رود خشکیده و دریاچه ارومیه نفس‌های آخر را می‌کشد، اما بحران اصلی زیر زمین جریان دارد؛ جایی که هر سال ۶ میلیارد مترمکعب آب در رگ‌های پوسیده شبکه‌های فرسوده هدر می‌رود. مهندس حسین محمدی، پیشکسوت صنعت لوله‌های پلی‌اتیلن، می‌گوید: «آب ایران رو به پایان است و بی‌توجهی به کیفیت لوله یعنی شتاب‌دادن به فاجعه.» روایتی صریح از پشت‌پرده‌ی ورشکستگی آبی و راه‌حل‌های بومی را در گفت‌وگوی اختصاصی ما بخوانید.
براساس گزارش‌های سازمان ملل، کم‌آبی مزمن با کاهش پنجاه درصدی(50%) بارندگی در دو دهه اخیر، و هدر رفت 30 درصدی آب (معادل ۶ میلیارد مترمکعب در سال)، در شبکه‌های فرسوده موجب خشکیدن ۹۰٪ تالاب‌ها و فرونشست ۷۰٪ دشت‌ها شده است.
در این بحران، کیفیت لوله‌های پلی‌اتیلن و طراحی شبکه‌های توزیع، رگ‌های حیاتی‌اند که بی‌توجهی به آن‌ها، فاجعه را تسریع می‌کند.
در این واکاوی، به سراغ مهندس حسین محمدی بازنشسته سازمان آب‌منطقه‌ای، موسس گروه صنعتی «آب حیات» و پیشکسوتی که سه دهه تجربه اجرایی و مشاوره در صنعت پلی‌اتیلن را توأمان دارد؛ رفتیم. وی کسی است که پاسخش به بحران آب، نه شعار، بلکه «لوله‌های استاندارد» است.
تجربه همزمان شما در سازمان آب منطقه‌ای به‌عنوان بهره‌بردار و در صنعت پلی‌اتیلن به‌عنوان تولیدکننده، چه نقاط کوری را برایتان روشن کرده است؟
سوءمدیریت تاریخی و تصمیمات کوتاه‌بینانه، بحران آب ایران را از چالش زیست محیطی به تهدیدی برای امنیت ملی و توسعه پایدار تبدیل کرده است. وقتی ابعاد بحران را بررسی کنیم نشان می‌دهد فقدان راهبرد جامع، توسعه صنایع آب‌بر در مناطق نامناسب، سدسازی‌های پرهزینه اما ناکارآمد و هدررفت ۳۰ درصدی آب در شبکه‌های فرسوده، ایران را حتی پیش از خشکسالی در آستانه ورشکستگی آبی قرار داده است.
آمار رسمی می‌گوید ۳۰٪ آب ایران در شبکه‌ها هدر می‌رود، به‌عنوان تولیدکننده لوله پلی‌اتیلن، بزرگ‌ترین دلیل این فاجعه چیست؟
متأسفانه خرید لوله بر مبنای قیمت ارزان، بلای جان شبکه‌های آبرسانی شده است. برخی پیمانکاران برای کاهش هزینه‌ها، لوله‌های بدون استاندارد (مثلاً با مواد اولیه بازیافتی نامرغوب) خریداری می‌کنند که نتیجه آن ترک‌خوردگی پس از ۲ سال و نشت ۴۰٪ آب و هزینه‌های تعمیرات نجومی است که راه نجات ان تغییر نگاه سیاستگزار از مقوله «ارزان‌ترین» به «مقرون‌به‌صرفه‌ترین» است.
آیا طراحی شبکه‌های ایران متناسب با کم‌آبی است؟
خیر! شبکه‌های ما کپی‌برداری از الگوهای اروپایی با دبی آب بالا است، درحالی‌که باید بر اساس پیک مصرف واقعی در شهرهای خشک طراحی شود. اما مشکل اصلی، استفاده از لوله‌های با قطر نامناسب یا فشارتحمل پایین است. در شرکت ما، لوله‌ها با استاندارد PN16 تولید می‌شوند که فشار تا ۱۶ بار را تحمل می‌کنند؛ این یعنی کاهش ۷۰٪ ترکیدگی حتی در مناطق زلزله‌خیز.
یک لوله پلی‌اتیلن «با کیفیت» چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
اولاً مواد اولیه گرید PE100، ثانیاً ضداشعه‌ی UV و ثالثاً دارای استاندارد ISIRI 1331 اما نکته حیاتی، اجرای صحیح است! ما به پیمانکاران آموزش می‌دهیم که چگونه از اتصالات الکتروفیوژن استفاده کنند تا کوچک‌ترین نشتی ایجاد نشود برای مثال پروژه‌ای در پتروشیمی با لوله‌های ما پس از 15 سال، کمتر از ۲٪ تلفات داشت که این معجزه کیفیت است.
همکاری شما با وزارت نیرو چگونه است؟
متأسفانه شکاف فنی بین تولیدکنندگان و بهره‌برداران وجود دارد. پیشنهاد ما ایجاد «کنسرسیوم فنی» متشکل از مهندسان آب، تولیدکنندگان لوله و دانشگاه‌هاست. به‌عنوان مثال، در طرح «نوسازی شبکه‌های روستایی» پیشنهاد ما این است که باید لوله‌های SDR11 با ضخامت بالاتر جایگزین لوله‌های فرسوده شوند که ۳۰٪ هزینه‌ها را کاهش داد.
راه حل بومی برای ایران چیست؟
باید استانداردهای مختص ایران تعریف کنیم! مثلاً: استفاده از لوله‌های کلاس ۱۶ (فشار بالا) در خطوط اصلی، نصب شیرهای فشارشکن در ورودی شهرها، طراحی شبکه بر اساس دبی ۱۵۰ نه ۲۵۰ لیتر مانند اروپا، شرکت ما اولین بار لوله‌های پلی‌اتیلن سه لایه با مقاومت در برابر نفوذ ریشه را برای مناطق جنوبی تولید کرد که افتخاری ملی است.
پیام شما به تصمیم‌گیران بخش آب چیست؟
آب ایران رو به پایان است؛ هزینه امروز برای کیفیت، بسیار ارزان‌تر از هزینه فردا بی‌آبی است .ما آماده‌ایم با ارائه گارانتی ۵۰ ساله برای لوله‌ها و مشاوره رایگان طراحی شبکه، قدمی در نجات آب ایران برداریم. این نه تبلیغات، که مسئولیت اجتماعی ماست.
