تهران- ایرنا- رئیس کل بانک مرکزی، سیاست تثبیت را محور سیاست بانک مرکزی در سال جاری اعلام کرد و در تشریح برنامه های این بانک در سال سرمایه گذاری برای تولید گفت: هدف بانک مرکزی در سال جاری، تثبیت نرخ ارز بازار تجاری در کانال مشخص و پیگیری اهداف سیاستگذاری شده در قبال کاهش نرخ تورم و نرخ رشد نقدینگی است.

«دونالد ترامپ» از زمان ورود به کاخ سفید در سال ۲۰۱۶، همواره اعمال تعرفه‌های تجاری علیه کالاهای وارداتی به ایالات متحده را به عنوان یکی از محورهای سیاست‌ اقتصادی خود دنبال کرده است.

هر چند در دور اول ریاست‌جمهوری و به رغم برخی ملاحظات و احتیاط‌ها، وی اصراری زیادی بر پیگیری سیاست‌های تعرفه‌ای داشت اما به خاطر شکست در انتخابات ۲۰۲۰ و پیش از آن درگیری با تبعات بحران کرونا، به اهداف اعلانی برنامه‌های اقتصادی خود نرسید. حالا ترامپ از ساعت اول بازگشت به کاخ سفید این سیاست را خیلی جدی‌تر و صریح‌تر دنبال کرده است.

رویترز: تعرفه‌های ترامپ پایان چند دهه آزادسازی تجارت محسوب می‌شود و انتظارات را برای رکود جهانی در آینده نزدیک به شدت تقویت می‌کند. کارشناسان معتقدند که تعرفه‌های تجاری ترامپ به مثابه پاشیدن شن و ماسه بر چرخ دنده‌های تجارت جهانی است

باید گفت که دیدگاه ترامپ درباره ناترازی تجارت خارجی ایالات متحده تازه نیست و از دهه‌ها پیش مورد توجه بسیاری از منتقدان سیاست‌های تجاری آمریکا بوده است. در ویدئویی که به تازگی در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شده، ترامپ در مصاحبه‌ای مربوط به سال ۱۹۹۸ از سیاست خارجی و عدم تعادل مناسبات و معادلات تجاری کشورش انتقاد و چشم‌انداز تعرفه‌های جهانی و به نوعی شرایط امروز را پیش‌بینی می‌کند. اظهارات او درباره ژاپن، کویت و دیگر متحدان واشنگتن که به گفته او «سهم عادلانه خود را پرداخت نمی‌کنند» دیدگاه‌ها و مناقشات کنونی او را منعکس می‌کند.

اکنون پرسش مهم این است که اعمال تعرفه‌ها یا بهتر است بگوییم جنگ تجاری ترامپ با رقبای تجاری و همچنین متحدان دیرینه و کشورهای ریز و درشت چه پیامدهایی برای تجارت جهانی و اقتصاد ایالات متحده در پی خواهد داشت و چه تاثیری بر اوضاع دیگر کشورها در نظام بین‌الملل کنونی می‌گذارد.

دو راهی تلافی یا مدارا برابر سیاست تعرفه‌ای آمریکا

اغلب کشورهایی که مشمول اعمال تعرفه‌های تجاری آمریکا هستند اعلام کرده‌اند که اقداماتی تلافی‌جویانه انجام خواهند داد و علیه واردات کالاهای آمریکا تعرفه متقابل اعمال خواهند کرد. چین به عنوان رقیب اصلی اقتصادی آمریکا و دومین قدرت برتر اقتصادی جهان بلافاصله به اقدام ترامپ پاسخ داد و تعرفه‌های ۳۴ درصدی علیه کالاهای آمریکایی وضع کرد.

«مارک کارنی» نخست وزیر کانادا تاکید کرد که آمریکا با این کار نقشش به عنوان «قهرمان همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی» را رها کرد و وعده اقدامات متقابل داد. «امانوئل ماکرون» رئیس جمهوری فرانسه از دیگر کشورها خواست سرمایه‌گذاری در آمریکا را متوقف کنند و اتحادیه اروپا نیز در حال مشورت و ارزیابی شرایط برای وضع تعرفه‌های تجاری علیه آمریکا است. کمیسیون اتحادیه اروپا تعرفه ۲۵ درصدی بر برخی از کالاهای وارداتی از آمریکا را پیشنهاد کرده است. کشورهای دیگر نظیر ژاپن، کره جنوبی، مکزیک و هند کمی محتاطانه واکنش نشان داده و اعلام کرده‌اند فعلا اقدام متقابل نخواهند کرد.

«رویترز» در تحلیلی در این باره نوشته است: تعرفه‌های ترامپ پایان چند دهه آزادسازی تجارت محسوب می‌شود و انتظارات را برای رکود جهانی در آینده نزدیک شدیدا تقویت می‌کند. کارشناسان معتقدند که تعرفه‌های تجاری ترامپ به مثابه پاشیدن شن و ماسه بر چرخ دنده‌های تجارت جهانی است.

پیامدهای جنگ تجاری برای اقتصاد بین‌الملل

در پی اعمال تعرفه‌ها، بانک سرمایه‌گذاری «جی پی مورگان» پیش‌بینی خود از احتمال ورود به رکود جهانی تا پایان سال ۲۰۲۵ را از ۴۰ به ۶۰ درصد افزایش داده است. «کریستیانا جورجیا» رئیس صندوق بین‌المللی پول می‌گوید «تعرفه‌های آمریکا به وضوح نشان‌دهنده خطر قابل‌توجهی برای چشم‌انداز جهانی در زمان کندی رشد است.»

کانورسیشن: هر کشوری که صادرات بیشتری به آمریکا داشته باشد تاثیر منفی بیشتری از این وضعیت دریافت داشته و دچار کاهش تولید ناخالص داخلی خواهد شد

در تحلیل پایگاه تحلیلی «کانورسیشن» درباره تاثیر تعرفه‌های آمریکا بر سایر کشورهای تصریح شده «هر کشوری که صادرات بیشتری به آمریکا داشته باشد تاثیر منفی بیشتری از این وضعیت دریافت داشته و دچار کاهش تولید ناخالص داخلی خواهد شد.» بر اساس این گزارش تحلیلی، کشورهایی که با تعرفه‌های نسبتا بالایی از سوی آمریکا مواجه هستند و بخش زیادی از کالاهای خود را به آمریکا صادر می‌کنند بیشترین کاهش متناسب را در تولید ناخالص داخلی تجربه خواهند کرد. این کشورها عبارتند از کانادا، مکزیک، ویتنام، تایلند، تایوان، سوئیس، کره جنوبی و چین؛ کشورهایی که با تعرفه‌های پایین مواجهند اما همچنان می‌توانند به افزایش تولید ناخالص داخلی امیدوار باشند.

جنگ تجاری همچنین باعث کاهش حجم معاملات جهانی و از هم پاشیده شدن مشارکت‌های تجاری در جهان و نهایتا کاهش رشد اقتصادی دنیا می‌شود؛ کاهش معاملات جهانی به کاهش تولید و در نهایت به کاهش تقاضای انرژی منجر می‌شود. کارشناسان می‌گویند نکته مهم این است که افزایش تعرفه‌ها می‌تواند موجب افزایش نرخ تورم در دنیا و تقویت دلار در برابر سایر ارزها شود.

دلایل ترامپ برای پافشاری بر سیاست‌های تعرفه‌ای

ترامپ در دفاع از اعمال تعرفه‌های تجاری چندین دلیل را ذکر کرده است؛ نخستین انگیزه و دلیل وی کاهش کسری تجاری آمریکا است. مقامات آمریکایی کسری‌های مزمن را عامل کاهش تولید، پایین نگه‌داشتن دستمزدها و انتقال دارایی‌ها به خارج عنوان کرده‌اند.

بازگرداندن تولید به داخل ایالات متحده جزو دیگر استدلال‌های رئیس‌جمهوری آمریکا است. دونالد ترامپ امیدوار است شرکت‌ها برای اجتناب از پرداخت تعرفه، کارخانه‌های خود را در خاک آمریکا احداث کنند.

اصلاح سیاست‌های تجاری ناعادلانه موضوع دیگری است که ترامپ از آن سخن می‌گوید. دولت آمریکا تأکید کرده که این هدف از مدت‌ها پیش جزو تعهدات اصلی رئیس‌جمهور بوده است.

تأمین درآمد برای جبران کاهش مالیات‌ها دیگر هدف ترامپ از راه انداختن جنگ تعرفه‌ای با دیگر کشورها است. اگرچه رسما اعلام نشده، اما دولت آمریکا تخمین می‌زند این تعرفه‌ها بتوانند «صدها میلیارد دلار در سال» یا «تریلیون‌ها دلار در ده سال» درآمد ایجاد کنند.

سی ان بی سی: افت شدید بازار بورس آمریکا در حالی رخ داد که وال‌ استریت در روزهای اخیر مقاومت قابل‌ توجهی از خود نشان داده بود و سرمایه‌گذاران امیدوار بودند تعرفه‌های اعلامی کمتر از سطح پیش‌بینی‌شده باشد

با این وجود آنچه که در ذهن ترامپ است با آنچه که در عمل اتفاق می‌افتد ممکن است فرسنگ‌ها فاصله داشته باشد. شواهد اولیه می‌گوید که جنگ تجاری ترامپ حداقل تا اینجا به ضرر اقتصاد ایالات متحده بود است.

پیامدهای سیاست ترامپ برای اقتصاد آمریکا

ساعاتی پس از اعلام رسمی تعرفه‌های تجاری از سوی ترامپ، بازار بورس آمریکا سقوط ۳.۲ تریلیون دلاری را تجربه کرد و بازار سهام این کشور هم از روز تحلیف ترامپ تا به امروز بیش از ۱۰ تریلیون دلار افت کرده است. شبکه «سی ان بی سی» گزارش داده این افت شدید در حالی رخ داد که وال‌ استریت در روزهای اخیر مقاومت قابل‌ توجهی از خود نشان داده بود و سرمایه‌گذاران امیدوار بودند تعرفه‌های اعلامی کمتر از سطح پیش‌بینی‌شده باشد.

از سوی دیگر اعمال تعرفه‌های تجاری ترامپ باعث افزایش نرخ تورم در آمریکا شده است و مقامات آمریکا نیز به آن اذعان کرده‌اند. «جروم پاول» رئیس بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) در این زمینه گفته تورم احتمالا به دلیل تعرفه‌های گسترده دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا افزایش می‌یابد و ممکن است سطح بالای تورم همچنان باقی بماند.

افزایش نرخ تورم به این دلیل است که بسیاری از کالاهای مصرفی در آمریکا وارداتی هستند یا از قطعاتی ساخته می‌شوند که از خارج وارد شده‌اند. افزایش هزینه واردات در نهایت منجر به افزایش کالاها خواهد شد. این افزایش را یا باید تولیدکننده تحمل کند یا به مصرف‌کننده منتقل سازد. در نتیجه اقلام فیزیکی مثل محصولات پزشکی، دارویی، خودروها، لباس و مسکن گرانتر می‌شوند. افزایش تورم کالاهای فیزیکی در نهایت نرخ کالاهای غیرفیزیکی مثل خدمات را نیز بالا خواهند برد.

چه خواهد شد؟

فارن پالیسی: واکنش‌های ترامپ به فشار بازار در طول جنگ تجاری دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش با چین، سرنخ‌هایی در مورد مسیرهای احتمالی به سمت عقب‌نشینی از جنگ تجاری را ارائه می‌دهد

دولت ترامپ معتقد است که اعمال تعرفه‌ها افزایش سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در ایالات متحده را به دنبال خواهد داشت چرا که باعث می‌شود محصولات بیشتری در بازار بزرگ مصرفی آمریکا بفروشند. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان می‌گویند که عدم امنیت سرمایه‌گذاری ممکن است سرمایه‌گذاران را دچار شک و تردید کند. به عنوان مثال آنها نگرانند که دولت بعدی آمریکا این تعرفه ها را لغو کند.

از سوی دیگر از درون خود دولت ترامپ نیز صداهای متفاوت و متناقضی شنیده می‌شود. در حالی که ترامپ از وضع تعرفه‌های تجاری حمایت کامل کرده اما در عین حال از معافیت‌های مالیاتی نیز سخن گفته و درباره استفاده از تعرفه‌های تجاری به عنوان یک ابزار فشار و اهرمی برای گرفتن امتیاز در مذاکره صحبت کرده است.

نشریه «فارن پالیسی» با اشاره به اینکه ترامپ در دور اول ریاست جمهور خود سابقه عقب‌نشینی از تعرفه‌های تجاری را دارد نوشته واکنش‌های ترامپ به فشار بازار در طول جنگ تجاری دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش با چین، سرنخ‌هایی در مورد مسیرهای احتمالی به سمت عقب‌نشینی از جنگ تجاری را ارائه می‌دهد. بر اساس این تحلیل، یکی از محتمل‌ترین اقداماتی که ممکن است ترامپ برای کاهش فشارهای داخلی و خارجی انجام دهد تعیین معافیت‌های مالیاتی است. دولت اول ترامپ نیز جلسات بلندمدتی را برگزار کرد که در آن شرکت‌ها درخواست معافیت از تعرفه‌ها را داشتند، زیرا نمی‌توانستند جایگزینی برای واردات چینی پیدا کنند.

فارن پالیسی می‌افزاید ترامپ سابقه درخشانی در انداختن تقصیر بر گردن دیگران دارد و این بار نیز در صورت وقوع فاجعه ممکن است مسئولیت را به گردن دیگران بیاندازد و از سیاستهای تعرفه‌ای خود عقب‌نشینی کند.

همه اینها فقط یک چیز را در چشم‌انداز اقتصادی آمریکا متبلور می‌کند؛ عدم اطمینان؛ این موضوع باعث سردرگمی سرمایه‌گذاران، شرکت‌ها و تولیدکنندگان آمریکایی خواهد شد و نه تنها فشار اقتصادی بر مردم آمریکا را افزایش خواهد داد بلکه بی‌ثباتی بازارهای جهانی را نیز تشدید می‌کند.

روش های نوین تامین مالی برای بخش واقعی اقتصاد

رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به اینکه سیاست‌های پولی در سنوات گذشته تاثیر عمیقی بر بخش واقعی اقتصاد و تامین مالی آن نداشته است، تشریح کرد: مطالعه آسیب شناسانه‌ای که بانک مرکزی انجام داده، نشان می ‎دهد تامین مالی بنگاه های بزرگ و عدم توجه کافی به بنگاه های کوچک و متوسط و عدم اصابت به هدف تسهیلات بانکی، مهمترین مشکلات در این بخش بوده است.

فرزین با تاکید بر اینکه هدایت هدفمند اعتبارات بانکی به سمت تولید در دستور کار بانک مرکزی قرار دارد، تصریح کرد: برهمین اساس بانک مرکزی در سال جاری از سیاست و برنامه جدیدی برای تامین مالی بنگاه‎های تولیدی رونمایی خواهد کرد.

رییس هیات عالی بانک مرکزی در تشریح سیاست تامین مالی جدید این نهاد مرجع پولی کشور گفت: این برنامه تلفیقی از پرداخت تسهیلات اعتباری چرخان همراه با بازپرداخت سریع است که بر اساس تجربه های بین المللی برای تامین مالی سرمایه در گردش بنگاه ها استفاده می شود.

فرزین با اشاره به نامگذاری سال جاری به نام سرمایه گذاری برای تولید از سوی مقام معظم رهبری گفت: استفاده از این روش برای تامین مالی سریع بنگاه های اقتصادی می‎ تواند منجر به بکارگیری تمامی ظرفیت واحدهای تولیدی و تحرک بخش واقعی اقتصاد و تحقق رشد اقتصادی شود.

وی با تاکید بر نظارت بر مصرف تسهیلات و تامین مالی گفت: این طرح به صورت آزمایشی با نام طرح حساب جهش تولید در بانک ملی از ابتدای سال در حال انجام است و تا ۳ ماه آینده با برطرف شدن موانع و ایرادات آن به شبکه بانکی در راستای تامین مالی و سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی کوچک و زودبازده به شبکه بانکی ابلاغ خواهد شد و تولیدکننده با ایجاد این حساب می تواند از مزایای آن بهره مند شود.

رئیس کل بانک مرکزی همچنین بر استفاده از ابزارهای دیگر تامین مالی بخش تولید که غیرتورمی هم هستند، تاکید کرد و گفت: ابزارهایی مانند اوراق گام، برات الکترونیکی، کارت رفاهی متصل به اوراق گام و اعتبار اسنادی داخلی می‌تواند نقش موثری در تامین مالی تولید داشته باشد و با توجه به اینکه این تامین مالی در زنجیره تولید انجام می‌شود اصابت به هدف تسهیلات نیز با نرخ بالاتری انجام خواهد شد.

افزایش سرمایه نظام بانکی به ۱۰۰۰ همت

رئیس کل بانک مرکزی در ادامه این نشست، افزایش سرمایه بانک‌ها را از برنامه‌های بانک مرکزی در راستای اصلاح نظام بانکی خواند و گفت: در سال جاری افزایش سرمایه کل نظام بانکی به ۱۰۰۰ همت، مهم‌ترین برنامه‌ این بانک است.

فرزین تاکید کرد: افزایش سرمایه بانک‌ها، توان تامین مالی آنها را افزایش می‌دهد و وضعیت ترازنامه بانک‌ها و کفایت سرمایه بانک ها را نیز بهبود خواهد داد.

راه اندازی شرکت مدیریت دارایی ها با هدف کنترل اضافه برداشت ها

رئیس کل بانک مرکزی همچنین از برنامه این بانک برای ایجاد و راه اندازی شرکت مدیریت دارایی در سال جاری خبر داد و گفت: مدیریت دارایی‌ها می‌تواند در کاهش اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی موثر باشد و با این روش ضمن مدیریت اضافه برداشت ها؛ شاهد روند نزولی آن و کاهش ناترازی بانک‌ها خواهیم بود.

وی همچنین کاهش ناترازی بانک‌ها را از سیاست‌های جدی بانک مرکزی در سال جاری عنوان کرد و گفت: امسال شبکه بانکی باید به سمت فروش دارایی های خود به منظور کاهش ناترازی ها بروند.

فرزین همچنین با اشاره به اهمیت گسترش همکاری‌های بانکی در سطح منطقه و بین الملل مجددا بر ضرورت حضور و ایجاد شعب بانکی در کشورهای مختلف به منظور جذب سرمایه های خارجی و تامین مالی خارجی تاکید کرد و گفت: در سال‌های اخیر بانک‌ها در منطقه حضوری خوب داشته اند و می‌توانند به عنوان سکویی برای جذب سرمایه‌های خارجی عمل کنند.

تامین بالغ بر ۶۶ میلیارد دلار ارز برای نیازهای اساسی و صنایع کشور

رئیس هیات عالی بانک مرکزی در ادامه این نشست، ارز را یک متغیر مهم در اقتصاد کشور خواند و گفت: با توجه به هم پیوندی اقتصاد و امنیت، تمرکز دشمن بر قطع نظام مالی ایران با نظام مالی بین‌الملل است و عمده تحریم‌ها در سال های اخیر به دنبال تحریم نظام بانکی بوده است.

وی افزود: دشمن همچنین عملیات روانی گسترده ای به صورت برنامه ریزی شده برای بهم ریختن بازارهای مالی از طریق پخش شایعات و تهدیدات سیاسی و نظامی است و ما باید آمادگی کامل برای مقابله با این ترفندها با تقویت تامین مالی ارزی، انتقال ارزها در مسیر تجارت بین الملل در راستای مقابله با تحریم داشته باشیم.

رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به تامین بالغ بر ۶۶ میلیارد دلاری ارزی در سال گذشته گفت: تامین مالی ارزی برای واردات کالاهای اساسی مورد نیاز کشور و نیازهای صنایع به خوبی انجام شده است و نظام بانکی در این نقل و انتقال نقشی مهم ایفا کرده است و امیدواریم این نقش آفرینی در سال جاری نیز تقویت شود.

فرزین همچنین در خصوص نرخ ارز گفت نرخ ارز بازار تجاری، نرخ ارز رسمی کشور است و مطالعات و تحقیقات نشان می‌دهد که این نرخ بر نرخ تورم اثرگذار است و به آن همبستگی دارد و تلاش ما این است با تثبیت این نرخ و حفظ نرخ ارز کالاهای اساسی تورم را کنترل کنیم.

وی تصریح کرد: یکی از دلایل افزایش تورم در دی و بهمن ماه پارسال، افزایش نرخ در سامانه نیما بود اما سیاست و برنامه کنونی بانک مرکزی؛ تثبیت نرخ ارز در بازار ارز تجاری است تا برنامه های پولی این بانک نیز طبق اهداف پیش بینی شده در دستور کار قرار گیرد.

مبارزه با پولشویی در دستور کار بانک ها

رئیس کل بانک مرکزی همچنین با تاکید بر اهمیت مبارزه با پولشویی در شبکه بانکی گفت: بانک‌ها باید اهتمام ویژه‌ای بر سرمایه گذاری برای تجهیز سامانه‌های نظارتی مرتبط با مبارزه با پولشویی داشته باشند تا از این طریق برای تشخیص تخلفات در این حوزه و اقدام به موقع بهره ببرند.

گفتنی است از سوی رهبر معظم انقلاب سال ۱۴۰۴ به نام " سرمایه گذاری برای تولید" نامگذاری شده است.