این هیئت به ریاست ویتالی ساول‌یف و آلکسی اوورچوک، معاونان نخست‌وزیر روسیه، دیمیتری مدودف، وارد ایران شد. بر اساس گزارش رسانه‌های ایرانی، این بازدید بر مذاکرات نهایی برای امضای توافقنامه شراکت راهبردی ایران و روسیه، گسترش تجارت و پیشبرد پروژه‌های زیرساختی کلیدی متمرکز است.

به نوشته المانیتور، یکی از موضوعات اصلی در دستور کار، وضعیت کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب است، یک مسیر ۷,۲۰۰ کیلومتری که هدف آن بهبود ارتباطات بین روسیه، هند، ایران، آذربایجان، آسیای مرکزی و اروپاست.

رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان در دیدار با ساول‌یف اظهار داشت: «ایران مصمم است به تکمیل این کریدور کمک کند.» وی به بخش ایرانی این کریدور اشاره کرد که شامل یک خط راه‌آهن است که شهرهای رشت در ایران و آستارا در آذربایجان را به یکدیگر متصل می‌کند. پزشکیان بار دیگر آمادگی تهران را برای پیشبرد مراحل تملک زمین و اسناد مرتبط تأکید کرد و طرف روسی را تشویق کرد تا اقدامات مقدماتی و بررسی‌های فنی را تسریع بخشد.

در این دیدار، ساول‌یف تأیید کرد که روسیه پیش از این «تأمین مالی» این پروژه را تضمین کرده و تلاش‌های خود برای اتصال رشت-آستارا را با آذربایجان هماهنگ کرده است. وی اطمینان داد که این خط راه‌آهن امکان حمل سالانه «۱۵ میلیون تن» کالا بین ایران و روسیه را فراهم خواهد کرد.

این بازدید همچنین بر توافقنامه مشارکت راهبردی ۲۰ ساله بین مسکو و تهران متمرکز است. با وجود پیشرفت‌ها، گزارش‌هایی حاکی از تردیدها و نگرانی‌های باقی‌مانده ایران درباره برخی مفاد این توافق وجود دارد.

با ورود هیئت روسی به تهران، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، اسماعیل بقایی، به رسانه‌ها تأیید کرد که انتظار می‌رود توافق با روسیه تا ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵ نهایی شود. بقایی خاطرنشان کرد که تأخیرهای موجود «نباید به‌عنوان تعویق» تعبیر شوند و دو طرف برای تعیین زمان مناسب کار می‌کنند.

این اعلامیه در حالی منتشر شد که جزئیات توافق همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده و نگرانی‌هایی در میان ناظران ایرانی به وجود آورده است مبنی بر اینکه تهران ممکن است امتیازات بیش از حدی را در این توافق ارائه کند.

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در ماه اکتبر اعلام کرد که مسکو بخش خود از این توافقنامه را تکمیل کرده و منتظر تشریفات اداری در تهران است. به گفته منابع ایرانی و روسی، انتظار می‌رود رئیس‌جمهور ایران در ماه ژانویه برای امضای نهایی توافق به مسکو سفر کند، اگرچه تاریخ دقیق آن هنوز اعلام نشده است.

جمهوری اسلامی ایران که طی دو دهه گذشته تحت تحریم‌های شدید غرب قرار گرفته، به طور فزاینده‌ای برای حفظ اقتصاد خود با روسیه همکاری کرده است. این روابط پس از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ که تحریم‌های بین‌المللی متعددی را علیه مسکو به دنبال داشت، به طور قابل‌توجهی گسترش یافت.

آخرین داده‌های منتشر شده ایران نشان‌دهنده افزایش حجم تجارت است. این رقم نسبت به سال گذشته بیش از ۱۴ درصد افزایش یافته و به ۳.۳ میلیارد دلار رسیده است، که نشان‌دهنده تمایل رو به رشد هر دو طرف برای مقابله با اثرات انزوای اقتصادی است.

توافق تجاری؟

روسیه همچنین نسبت به توافق تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا ابراز خوش‌بینی کرده است. این توافق روز یکشنبه با تأیید نهایی مجلس شورای اسلامی ایران به تصویب رسید. مسکو امیدوار است که این توافق، پس از اجرا، سالانه ۳۰۰ میلیون دلار در هزینه‌های تعرفه‌ای برای این کشور صرفه‌جویی به همراه داشته باشد.

فراتر از تجارت، رابطه تهران و مسکو از طریق محاسبات راهبردی عمیق‌تر شده است، که همکاری نظامی در مرکز آن قرار دارد، به‌ویژه ادعاها درباره‌ی ارسال پهپادها و موشک‌های بالستیک ایران به روسیه.

این محموله‌ها موجب نگرانی شدید کشورهای غربی شده است، اما تهران ارسال چنین تسلیحاتی در طول جنگ اوکراین را تکذیب کرده است.

اگرچه ایران و روسیه منافع متفاوت و گاه متضادی دارند، اما هر دو نقش مؤثری در سوریه ایفا کردند و از بشار اسد حمایت نمودند. دولت اسد اوایل ماه جاری پس از تسلط سریع گروه‌های مخالف مسلح بر کشور سقوط کرد.

تخلیه لحظه آخری نیروهای ایرانی، همراه با عدم تمایل یا ناتوانی آشکار روسیه و ایران در حفاظت از اسد، به موضوعی بحث‌برانگیز در میان تحلیلگران ایرانی تبدیل شده است.

گزارش‌های رسانه‌ای در روز دوشنبه فاش کردند که سفارت روسیه در تهران در حال افزایش ارتفاع دیوارهای محیطی خود است، که باعث گمانه‌زنی‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی شده است. سفارت اعلام کرد که این ساخت‌وساز بخشی از برنامه بازسازی گسترده‌ای برای استانداردسازی ارتفاع دیوارهاست.

دیوارهای سفارتخانه‌های خارجی، از جمله ایالات متحده، بریتانیا و عربستان سعودی، در دهه‌های گذشته چندین بار توسط نیروهای تندروی ایرانی مورد نفوذ قرار گرفته و در دوره‌های تنش شدید سیاسی و دیپلماتیک، ساختمان‌ها مورد هجوم و تخریب قرار گرفته‌اند.