ضرورت تصمیمگیری قاطع برای توقف زیاندهی بانکهای ناتراز

ساماندهی و بازسازی بانکها بر اساس برنامه اصلاحی ارائه شده به هر یک از بانکها و موسسات اعتباری با هدف رفع ناترازی دارایی-بدهی و درآمد-هزینه مورد توجه است، بنابراین نهادهای نظارتی و تصمیمگیر باید هر چه سریعتر برای حل و فصل و تعیین تکلیف بانک های ناتراز تصمیم گیری کنند.
بانک آینده از همان بدو تاسیس و اخذ مجوز از شورای پول و اعتبار، بسیار حاشیه ساز بود. در زمانی که نرخ سود بانکی در همه بانکها به سطوح بسیار بالا و بیسابقهای رسید بود، این بانک آینده بود که بالاترین نرخ سود سپرده را پرداخت میکرد. بررسی عملکرد بانک آینده نشان میدهد این بانک با پرداخت بالاترین نرخهای سود سپرده مشتریان سایر بانکها را به سمت خود جلب کرد و سپردههای دریافتی از مردم را صرف پرداخت تسهیلات به شرکتهای زیرمجموعه بانک و شرکتهای متعلق به سهامداران اصلی خودش کرد.
بر اساس صورت مالی سال ۱۴۰۱ بانک آینده مانده تسهیلات اعطایی به شرکتهای زیرمجموعه و اشخاص مرتبط معادل ۱۲۷ هزار و ۸۲۴ میلیارد تومان است.
از طرف دیگر، طبق صورت مالی این بانک، کل مانده تسهیلات اعطایی بانک آینده تا پایان سال ۱۴۰۱ در مجموع ۱۷۴ هزار و ۴۳۷ میلیارد تومان بوده است. بنابراین ۷۳.۲ درصد از کل تسهیلات اعطایی خود را به شرکتهای زیرمجموعه و اشخاص مرتبط با خود پرداخت کرده است.
بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی حد مجاز فردی تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط یک بانک فقط ۳ درصد از کل سرمایه نظارتی است. سرمایه نظارتی بانک آینده ۲ هزار و ۱۷۰ میلیارد تومان است ، بنابراین بانک آینده به یک شخص حقیقی یا حقوقی مرتبط به خود فقط میتواند ۶۵ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت کند این بانک به یک شخص حقیقی مرتبط مانند شرکت توسعه بینالملل ایران مال ۷۳ هزار و ۸۰۱ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت کرده است.
اما دیری نپایید که این اقدامات و سیاستها موجب شکلگیری ناترازی شدید در صورتهای مالی بانک آینده شد. علت ناترازی بسیار ساده بود. وقتی بانک با دریافت سپرده یا خلق اعتبار، خود را بدهکار به مشتری میکند، باید با کسب سود از این منابع، سود ماهانه را به سپردهگذار پرداخت کند. وقتی منابع پرداختی در قالب تسهیلات، به دلیل عدم اهلیت گیرنده تسهیلات و سرمایهگذاری تسهیلات و منابع در پروژههای بیبازده، غیرقابل بازگشت میشود، بانک هم نمیتواند سود پیشبینی شده را محقق کنند. به عنوان مثال در سال ۱۳۹۷ بانک آینده ۲۱ هزار و ۶۳۴ میلیارد تومان درآمد از محل تسهیلات اعطایی به ثبت رسانده است، ۲۴ هزار و ۹۱ میلیارد تومان سود علیالحساب به سپردهگذاران پرداخت کرده است. البته ابهاماتی نسبت به آمار درآمد تسهیلات اعطایی در آن سال وجود دارد، اما فعلا فرض را بر صحت اطلاعات میگذاریم.
این روند در سالهای ١٣٩٨ به بعد هم ادامه داشته و فاصله درآمد تسهیلات اعطایی و سرمایهگذاری و سود سپرده پرداختی به سپردهگذاران روز به روز بیشتر و بیشتر شده است. تا جایی که در سال ۱۴۰۱ مابهالتفاوت درآمد تسهیلات و سرمایهگذاری با سود سپرده پرداختی به رقم منفی ۳۹ هزار و ۹۴ میلیارد تومان میرسد.
بنابراین منشاء ناترازی بانک آینده در تسهیلات پرداختی به سهامداران و اشخاص مرتبط با سهامداران و انجماد منابع بانک در سرمایهگذاریهای بدون بازده است. بررسیها نشان میدهد اصل و اساس پروژه ایران مال بر اساس خواست و نظر سهامدار عمده بانک آینده شکلگرفته و بانک آینده گوش به فرمان سهامدار، شروع به اعطای تسهیلات به شرکت مرتبط با سهامدار عمده بانک کرده است اما مالکیت پروژه از شرکت سهامدار بانک آینده به شرکت توسعه بینالملل ایران که شرکتی متعلق به بانک آینده است، تغییر یابد.
ارقام به میلیارد تومان