هدف تهران و قاهره از توسعه روابط دوجانبه چیست؟/ گام‌های جسورانه مصر در نزدیکی به ایران
تهران-ایرنا- «مصر می‌خواهد ایران قدرتمند و یکپارچه بماند تا بازدارنده‌ای در برابر طرح‌های توسعه‌طلبانه اسرائیل باشد. این کشور نمی‌خواهد ایران دوباره هدف حملات اسرائیل و آمریکا قرار گیرد که می‌تواند آن را دچار فروپاشی کند.»
به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، «روزنامه نشنال» در گزارشی با عنوان «مصر و ایران در چشم‌انداز سیاسی در حال تغییر، ائتلافی غیرمنتظره شکل می‌دهند» به بررسی روابط تهران و قاهره در ماه‌های اخیر پرداخت و نوشت: منابع مطلع به روزنامه نشنال گفته‌اند که این دو قدرت با دوستی غیرمنتظره خود، در موقعیتی قرار گرفته‌اند که می‌توانند مانع تلاش اسرائیل برای سلطه‌طلبی در منطقه‌ای شوند که هر روز خشونت‌بارتر می‌شود.
تا همین اواخر، مصر همواره آنچه را که دخالت ایران در امور همسایگان عرب و حمایت از نیروهایی مانند حزب‌الله لبنان، شبه‌نظامیان شیعه در عراق و حوثی‌ها در یمن می‌دانست، به‌شدت محکوم می‌کرد و آن را خطرناک می‌دید. اکنون دو کشور از دهه‌ها روابط پرتنش و گاهی خصمانه که به انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ و پناه دادن قاهره به شاه وقت ایران پس از فرار او بازمی‌گردد، عبور کرده‌اند.
این ائتلاف، فراتر از اختلافات مذهبی میان دو کشور قرار دارد؛ ایران بزرگ‌ترین کشور شیعه جهان است که سابقه فعالیت‌های تبلیغی در منطقه دارد و مصر، عمدتاً سنی و میزبان مسجد هزارساله الازهر، مهم‌ترین مرکز آموزش اسلامی در جهان است. این رابطه البته خالی از خطر نیست. مصر متحد نزدیک ایالات متحده، دشمن اصلی ایران است و در پنجاه سال گذشته میلیاردها دلار کمک اقتصادی و نظامی از واشنگتن دریافت کرده که توان چشم‌پوشی از آن را ندارد. مصر همچنین دارای معاهده صلح ۱۹۷۹ با میانجی‌گری آمریکا با اسرائیل است که تهران را تهدیدی وجودی برای خود می‌داند.
نویسنده در ادامه این مطلب ادعا می‌کند که خطرات هنگامی جدی‌تر می‌شود که بدانیم اتحاد قاهره – تهران در زمانی شکل می‌گیرد که روابط مصر با اسرائیل به پایین‌ترین سطح خود در چند دهه اخیر بر سر جنگ غزه رسیده و مقام‌های دو طرف گاه لحن تهدیدآمیز به کار می‌برند. روابط مصر و واشنگتن نیز در ماه‌های اخیر، باز هم به دلیل غزه، متشنج بوده است. به گفته منابع منطقه‌ای، یکی از مؤلفه‌های مهم اتحاد قاهره – تهران، تمایل مصر به متوقف کردن آن چیزی است که آن را تلاش اسرائیل برای سلطه بر منطقه از طریق قدرت نظامی و حمایت تقریباً بی‌قید و شرط آمریکا می‌داند.
دیپلماسی برای پر کردن شکاف مخالفت مصر با هدف ادعایی اسرائیل، موضوعی علنی است؛ این کشور در روزهای اخیر جنگ اسرائیل در غزه را «نسل‌کشی» خوانده است.
«قبول این‌که یک طرف بتواند بر منطقه سلطه پیدا کند یا آنچه را که به اصطلاح بازسازی منطقه می‌خوانند، مهندسی کند، پذیرفتنی نیست.» این را بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر گفت و افزود: «ما به‌خوبی قادر به تبیین دیدگاه خود در چارچوب‌های منطقه‌ای و عربی هستیم و اجازه نخواهیم داد یک طرف، اراده خود را بر منطقه تحمیل کند.»
این سخنان، اشاره‌ای آشکار به اسرائیل داشت. در همین راستا، مصر تلاش کرده با استفاده از دیپلماسی، شکاف میان ایران و آمریکا را در جریان هفته‌ها مذاکرات بی‌نتیجه پیش از جنگ ایران و اسرائیل در ژوئن، پر کند. در جریان آن مذاکرات که با میانجی‌گری عمان انجام شد، عبدالعاطی بارها با همتایان ایرانی و عمانی خود و نیز استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در خاورمیانه و مذاکره‌کننده ارشد این کشور، تلفنی گفت‌وگو کرد. بیانیه‌های رسمی مصر در آن زمان، از تلاش‌های این کشور برای کاهش تنش و جلوگیری از درگیری مخرب در منطقه خبر می‌داد.
به گفته منابع، مصر همچنین از پایان جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، وارد گفت‌وگوهای فشرده با ایران و رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده است. این تماس‌ها با هدف دستیابی به راه‌حل مسالمت‌آمیز برای اختلاف بر سر برنامه هسته‌ای ایران و یافتن سازوکاری برای عاری‌سازی خاورمیانه از سلاح‌های هسته‌ای انجام شده است.
عبدالعاطی همچنین بارها از امتناع اسرائیل برای پیوستن به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به عنوان عامل اصلی تنش در منطقه یاد کرده و بر حق هر کشور برای توسعه انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز تأکید کرده است.
در چهارچوب این ائتلاف تازه شکل‌گرفته، عبدالعاطی در تابستان امسال دست‌کم ۱۲ بار، چه حضوری و چه تلفنی، با عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران گفت‌وگو کرده که با توجه به تازگی روند نزدیکی روابط دو کشور، عددی غیرمعمول است. یکی از منابع گفت: «مصر می‌خواهد ایران قدرتمند و یکپارچه بماند تا بازدارنده‌ای در برابر طرح‌های توسعه‌طلبانه اسرائیل باشد. این کشور نمی‌خواهد ایران دوباره هدف حملات اسرائیل و آمریکا قرار گیرد که می‌تواند آن را دچار فروپاشی کند.»
عراقچی در سفر خود به مصر در ژوئن، از بخش تاریخی قاهره دیدن کرد و همراه با سه وزیر خارجه پیشین مصر، در یکی از رستوران‌های بازار خان‌الخلیلی شام خورد؛ رویدادهایی که معمولاً توسط مقام‌های مصری محدود می‌شوند و تنها برای مهمانان ویژه مجاز هستند. عراقچی در این زمینه گفت: «ما همواره با مصر در حال مشورت هستیم و خواستار تداوم این رایزنی‌ها هستیم. روابط جمهوری اسلامی ایران و مصر، نزدیک و بر پایه احترام متقابل است.»
البته نشنال به نقل از منابع مطلع خود افزود که اهداف مصر در این ائتلاف تازه فراتر از پرونده هسته‌ای می‌رود.
به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور عربی با ۱۰۷ میلیون نفر، مصر به روزی می‌اندیشد که ایرانِ بدون تحریم بتواند منبع مطمئنی برای تأمین نفت و گاز مورد نیاز جمعیت رو به رشدش باشد. همچنین مصر به بازار بزرگ ایران برای جذب دست‌کم دو میلیون زائر سالانه که به زیارت اماکن مذهبی و مقابر وابستگان پیامبر اسلام و اولیای مورد احترام می‌آیند، چشم دوخته است.
در سطحی فراتر، مصر می‌خواهد ایران همچنان در برابر نفوذ رو به گسترش اسرائیل در آفریقا که بخش‌هایی از آن در حوزه امنیت ملی مصر تلقی می‌شود، نقش‌آفرینی کند. از نظر نظامی، مصر می‌تواند از فناوری پهپادی ایران بهره‌مند شود؛ حوزه‌ای که ایران در آن به اندازه‌ای پیشرفت کرده که گفته می‌شود این سلاح‌ها را برای استفاده روسیه در جنگ اوکراین تأمین می‌کند.
نویسنده این مطلب در پایان ادعا می‌کند که مصر برای دستیابی به منافع بالقوه از روابط نزدیک با ایران، باید با احتیاط گام بردارد. یکی از دغدغه‌ها این است که روابط با ایران باید به بهبود مناسبات تهران با همسایگان عربش در خلیج فارس منجر شود. دغدغه دیگر این است که قاهره نباید هرگز به گونه‌ای دیده شود که گویی در تلاش‌های ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای، که البته تهران آن را رد می‌کند یا توسعه برنامه هسته‌ای خارج از نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، دخیل است.
