قطعی‌‌‌های مکرر برق در هفته‌‌‌های اخیر، بازار شایعات در خصوص ریشه‌‌‌یابی دلایل خاموشی‌‌‌ها را داغ کرده است. استخراج رمزارز یکی از متهمان اصلی خاموشی به‌‌‌ویژه به دنبال رشد قیمت این ارزهای دیجیتال بوده است. در بازه زمانی یک‌ساله بهای شش ارز مهم و مشهور دیجیتال بین ۵۰ تا ۲۶۱‌درصد رشد کرده که انگیزه بسیار زیادی برای استخراج‌‌‌کنندگان ایجاد کرده است. در یک سال گذشته نیز ظاهرا این موضوع روی توسعه فعالیت مزارع رمزارز قانونی و غیرقانونی اثر گذاشته است. بدون تردید در فضایی که بهای انرژی ارزان است و نظارت سازنده‌‌‌ای بر مصرف وجود ندارد، اقدامات غیرقانونی نیز تقویت می‌شود و نمود آن در پلمب مزارع مخفی استخراج رمزارز دیده می‌شود. اما به گفته کارشناسان، روند صعودی استخراج رمزارزها را نباید عامل اصلی بروز کسری ۲۰‌هزار مگاواتی در تامین برق کشور دانست.

مرضیه احقاقی: کارشناسان ناکارآمدی در روند سیاست‌‌‌‌‌‌های حاکم بر حوزه انرژی از جمله نبود امکان ذخیره‌‌‌سازی انرژی برق و گاز در دوره‌‌‌های کم‌‌‌باری مصرف و همچنین عملکرد دولت سیزدهم در نیمه نخست امسال در ذخیره‌‌‌سازی گازوئیل را در این فقره موثر می‌‌‌دانند. ضمن اینکه عدم‌تخصیص گاز را متهم اصلی بروز این کاستی‌‌‌ها عنوان می‌کنند. در این میان مدیران وزارت نیرو، افت 7درصدی گاز تخصیص‌یافته به نیروگاه‌‌‌های کشور در 9ماهه امسال را عامل بروز این ناترازی عنوان کرده و تاکید دارند که سوخت مایع اختصاص‌یافته به نیروگاه‌‌‌ها در چهارماه ابتدایی امسال افزایشی بوده، اما امکان جبران کسری گاز تحویلی به نیروگاه‌‌‌ها، مهیا نشده است.در واقع عامل اصلی بحران کنونی برق و گاز در کشور، به افت 5میلیارد مترمکعبی گاز تحویلی به نیروگاه‌ها و کاهش 2میلیارد لیتری در تحویل سوخت گازوئیل به این بخش نسبت داده می‌شود و استخراج رمزارز نقش کمتری نسبت به این عوامل در بروز خاموشی‌‌‌های گسترده در سطح خانه‌‌‌ها و صنایع دارد.

ناترازی در باند جدید

مساله ناترازی انرژی در طول دودهه گذشته مطرح بوده و در سال‌های اخیر شدت گرفته است. با ‌‌‌وجود این، طی ماه‌‌‌های اخیر شاهد شدت گرفتن بحران انرژی در کشور هستیم؛ به‌‌‌گونه‌‌‌ای‌‌‌که ظرف بیش از دوهفته اخیر فعالیت مدارس، دانشگاه‌‌‌ها، ادارات و سازمان‌های وابسته در بسیاری از شهرها متوقف شده و هم‌‌‌زمان به بسیاری از فعالان بخش خصوصی، کسب‌وکارها و صنایع برای توقف فعالیت فشار وارد شده است. در همین‌‌‌حال روند خاموشی برای واحدهای مسکونی نیز شدت گرفته است. در این میان، دلایل مختلفی در سطح کلان برای این خاموشی‌‌‌ها مطرح می‌شود. بی‌‌‌توجهی به ذخیره‌‌‌سازی گازوئیل به‌‌‌عنوان سوخت جایگزین اغلب نیروگاه‌‌‌های برق کشور یک موضوع جدی و اثرگذار بر ناترازی است، ضمن اینکه نبود سرمایه‌گذاری برای توسعه زیرساخت‌‌‌های انرژی هم دلیل دیگر بروز وضعیت فعلی است. بی‌‌‌توجهی به ظرفیت‌‌‌های قرارداد 25ساله ایران و چین که به فعال شدن به‌موقع بخش تولید انرژی خورشیدی کشور منجر نشد، نیز مزید بر علت شده تا در کنار روند روزافزون استخراج رمزارز و بی‌‌‌عملی نهادهای مربوطه در شناسایی ماینرهای غیرقانونی، خاموشی‌‌‌ها گسترش یابد. از آنجا که تکیه بخش خانگی به گاز در تامین نیازهای انرژی اثر بالایی بر بروز کاستی‌‌‌های کنونی دارد، یک بسته و نه یک عامل، موجب بروز بحران خاموشی و کمبود برق و گاز در کشور شده است.

رمزارز؛ متهم اصلی یا تخلف فرعی؟

خاموشی گسترده و قطعی‌‌‌های مکرر برق در کشور در هفته‌‌‌های اخیر با رشد روزافزون بهای رمزارزها همراه شده است. در چنین فضایی عملا رغبت به استخراج رمزارزها حتی در ازای پرداخت جریمه، افزایش خواهد یافت. در نیمه شهریورماه امسال سخنگوی صنعت برق، از شناسایی 4هزار دستگاه ماینر و مصرف غیرمجاز 2هزار مگاوات برق برای استخراج رمزارز خبر داد و گفت: «تقاضای رسمی برای استخراج رمزارز به صورت شبانه و مجاز صورت می‌گیرد، اما تخمین‌‌‌ها نشان می‌دهد که بین ۱۷۰۰ تا 2هزار مگاوات برق به صورت غیرمجاز در این زمینه مصرف می‌شود.» البته آمار یادشده توسط سخنگوی صنعت برق در شرایطی بود که بهای رمزارز به سطوح کنونی نرسیده بود.در روزهای گذشته عباس علی‌‌‌آبادی، وزیر نیرو، نیز وعده داده که مردم استخراج‌‌‌کنندگان بیت‌کوین را معرفی کنند و پاداش بگیرند. این وعده درحالی مطرح شده است که به اعتقاد کارشناسان حوزه انرژی، وزارت نیرو با توجه به روند مصرف برق، توان رصد و شناسایی مزارع استخراج بیت‌کوین را دارد. بنابراین تداوم روند فعالیت غیرمجاز ماینرها با وجود بحران‌های انرژی در کشور و همچنین رشد قابل‌توجه بهای این ارزهای دیجیتال در هفته‌‌‌های اخیر جای شک و شبهه بسیاری به‌‌‌جا می‌‌‌گذارد. به‌‌‌علاوه آنکه این سوال مطرح می‌شود که آیا کسب درآمد برای دولت یا نهادها و دستگاه‌‌‌های وابسته به قدرت، با اتکا به رمزارز نسبت به تولید، صرفه اقتصادی بیشتری ندارد؟