همانطور که اشخاص حقیقی می‌توانند از بانک‌ها استقراض کنند و در مقابل اصل تسهیلات را به همراه نرخ سود آن به بانک مورد نظر بازگردانند، اشخاص حقوقی خصوصا بانک‌ها نیز می‌توانند از یکدیگر استقراض کنند.

بستر جابه‌جایی منابع مالی بین بانک‌ها در بازاری به نام بازار شبانه یا بازار بین بانکی ایجاد شده است. در این سازوکار بانک‌ها می‌توانند برای 24 تا 48 ساعت منابع مالی مازاد خود را به بانک‌های دچار کسری منابع قرض دهند و در مقابل نرخ بهره آن را دریافت کنند که به‌صورت خودکار از برخورد فشار عرضه و تقاضای منابع مالی تعیین می‌شود.

بر اساس سازوکار ایجاد شده توسط بانک مرکزی، درحال حاضر نرخ بهره بین بانکی در حدود 23 تا 24 درصد درحال نوسان است. زمانی که سیاستگذار پولی بخش بیشتری از تقاضای بانک‌ها به منابع مالی را تامین کند، فشار تقاضا نیز در بازار بین بانکی کاهش یافته و نرخ بهره تعادلی کاهش می‌یابد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که نرخ بهره بین بانکی از ابتدای امسال تا هفته گذشته، بالاترین سطح خود را در نرخ 23.76 درصدی تجربه کرده است. در حالی که تحلیل‌گران انتظار افزایش بیش‌تر این نرخ را نداشتند، نرخ بهره بین بانکی در هفته منتهی به 30 آبان ماه در آستانه 23.8 درصد قرار گرفت و رکوردی از خود به ثبت رساند که از سال 99 به بعد تنها در مهر 1402 مشاهده شده است.

جهش قابل‌توجه نرخ بهره بین بانکی

روند نرخ بهره بین بانکی از پاییز سال گذشته تا کنون نشان می‌دهد که رفتار این شاخص از تابستان 1403 به بعد، یک رفتار صعودی و فزاینده بوده است. با این که نرخ بهره در برخی هفته‌ها با اُفت موقتی مواجه می‌شد اما به طور کلی از مرداد 1403 رو به افزایش گذاشت. در حالی که سطح این نرخ در اردیبهشت امسال در کانال 23.5 درصدی قرار داشت، در مرداد ماه این نرخ به کانال 23.6 درصدی ورود کرد و بعد با شروع پاییز تا 23.76 درصد نیز افزایش یافت. این نرخ، بالاترین سطح نرخ بهره بین بانکی از پاییز سال قبل تا کنون بوده است.

با این حال، آمارهای جدید بانک مرکزی حکایت از آن دارد که نرخ سود دوباره رکورد شکنی کرده و این بار برای دومین بار رکورد 4 ساله خود را شکسته است. البته، این رکورد در حالی به ثبت رسیده که نرخ بهره بین بانکی برای ماه‌های قبل از بهمن 1399 در وبسایت بانک مرکزی موجود نیست و تحلیل حاضر بر اساس آمارهای این شاخص از بهمن 1399 به بعد ارائه شده است. در این بازه زمانی، تنها در مهر 1402 این شاخص به 23.8 درصد رسیده و پس از آن، نرخ 23.79 درصدی آبان امسال دومین رکورد محسوب می‌شود.

این نرخ در هفته منتهی به 30 آبان ماه به 23.79 درصد جهش کرده است. به نظر می‌رسد یکی از علل افزایش نرخ بهره بین بانکی، افزایش سخت‌گیری بانک مرکزی در عملیات بازار باز باشد. برخی از تحلیل‌گران بر این باوراند که چون بانک مرکزی در چند هفته اخیر، تنها با حدود 80 درصد از نیاز مالی بانک‌ها در عملیات بازار باز موافقت کرده و حاضر نشده تمام اعتبار مورد نیاز را در اختیارشان قرار دهد، فشار تقاضا در بازارهایی با نرخ بهره بالاتر افزایش یافته که خود را در بالا رفتن نرخ بهره بین بانکی نشان داده است.