بر اساس جدیدترین گزارش آنکتاد منتشر شده در ۲۳ مارس ۲۰۲۳، ارزش تجارت جهانی در سال ۲۰۲۲ به بیش از ۳۲ هزار میلیارد دلار رسیده، اما به دلیل وخامت شرایط اقتصادی، افزایش نااطمینانی‌ها، پایان اعمال سیاست کووید صفر در چین و نگرانی‌های مربوط به فشارهای تورمی، رشد آن در فصل چهارم ۲۰۲۲ منفی شده است. در این نوشتار، ضمن بررسی تحولات تجارت جهانی در سال ۲۰۲۲ و چشم‌انداز آن در سال ۲۰۲۳، روند تجارت در سطوح بخشی و منطقه‌ای و عوامل موثر بر الگوهای تجارت بین‌المللی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است.
رشد تجارت کالاهای سبز
از زمان برگزاری اجلاس جهانی در خصوص مسائل مربوط به محیط‌زیست و توسعه در سال ۱۹۸۷، مقوله توسعه پایدار بیشتر از قبل، توجه کشورها را جلب کرده است. مفهوم سبز، تجسمی از محصولات، فرآیندها، سیستم‌ها و فناوری‌های سازگار با محیط زیست است که بر فعالیت‌های مربوط به کسب وکار تاثیرگذار است.
تجارت کالاهای سبز (سازگار با محیط زیست) در سال ۲۰۲۲ رشد شایان توجهی داشته است. این موضوع نشان‌دهنده این است که امروزه محیط زیست به مسئله‌ای حیاتی و بسیار مهم برای همه اقشار مردم چه در جایگاه مصرف‌کننده و چه در جایگاه تولید کننده تبدیل شده است و مصرف‌کنندگان نیز رفتار خریدشان را به دلیل اهمیت مسائل زیست محیطی اصلاح کرده‌اند.
تجارت کالاهای سبز در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ حدود 4 درصد رشد کرد. ارزش مجموع این محصولا ت در سال 2022 به رکورد ۱.۹ هزار میلیارد دلار رسید که سطح آن نسبت به سال ۲۰۲۱ بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار افزایش داشت. سهم تجارت کالاهای سبز از کل کالاهای صنعتی در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۰.۷ درصد بود. این میان در میان کالاهای سبز مبادله شده در سال 2022، تجارت مواد بسته‌بندی غیرپلاستیکی 20 درصد رشد داشته است.
چشم‌انداز تجارت جهانی
با وجود افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی میان مناطق گوناگون جهان، تجارت جهانی طی سال ۲۰۲۲ در حد زیادی انعطاف‌پذیر بوده، اما شرایط نامناسب اقتصادی، لغو سیاست‌های کووید صفر در چین و تهدید شیوع دوباره کرونا و افزایش نگرانی‌ها در مورد فشارهای تورمی، منجر به کاهش قابل ملاحظه ارزش تجارت جهانی طی فصل چهارم ۲۰۲۲ شده است.
اگرچه شرایط نامطلوب تا حدودی تعدیل شده و چشم انداز اقتصادی بهبود یافته است و احتمال افزایش تجارت جهانی در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ وجود دارد، اما انتظار می‌رود که رشد ارزش تجارت جهانی برای کل سال2023 کاهش یابد. از همین رو در ادامه به بررسی عوامل منفی و مثبت اثرگذار بر چشم‌انداز تجارت پرداخته شده است.
از میان عوامل مثبت می‌توان به مواردی مانند بهبود چشم‌انداز اقتصادی در اقتصادهای بزرگ، کاهش هزینه‌های حمل و نقل، تضعیف دلار آمریکا و افزایش تقاضای جهانی برای خدمات اشاره کرد و از میان عوامل منفی نیز باید به موضوعاتی از جمله تنش‌های ژئوپلیتیکی، تورم، قیمت کالاها و نرخ بهره و همچنین نگرانی از پایداری بدهی پرداخت.
روند تجارت در اقتصادهای بزرگ
رکود جهانی تجارت بین‌الملل در فصل چهارم ۲۰۲۲ در روند واردات و صادرات کالایی اقتصادهای بزرگ منعکس شده است. نرخ‌های رشد فصلی نشان می‌دهد که در میان کشورهای مختلف، به جز واردات در روسیه، تجارت کالایی برای همه اقتصادهای بزرگ در فصل چهارم2022، به میزان قابل توجهی کمتر از سطح فصل سوم همان سال بوده است. در بین این اقتصادها، بیشترین کاهش در واردات کالا در فصل چهام ۲۰۲۲ نسبت به فصل قبل سال مزبور، مربوط به کشور هندوستان با ۱۵ درصد و بیشترین کاهش در صادرات کالا مربوط به روسیه با ۱۲ درصد است.
طی فصل چهارم سال ۲۰۲۲ نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۱، در میان اقتصادهای بزرگ مورد بررسی، بیشترین افزایش و کاهش در واردات کالاها به ترتیب مربوط به کشور آفریقای جنوبی (11 درصد) و روسیه ( 19درصد) است. آمار و اطلاعات مربوط به صادرات کالاها در مقایسه با فصل مشابه سال ۲۰۲۱ نیز گویای آن است که بیشترین افزایش و کاهش در صادرات به ترتیب مربوط به کشور برزیل (22 درصد) و روسیه (17 درصد)است.
در فصل چهارم سال ۲۰۲۲ ، ارزش تجارت کالایی برای ایالات متحده امریکا و اتحاد یه اروپا، نسبت به فصل سوم همین سال کمتر و نسبت به فصل چهارم سال ۲۰۲۱ بیشتر بوده است.
روند تجارت منطقه‌ای در فصل چهارم 2022
روند عمومی کاهش تجارت جهانی کالایی در فصل چهارم سال ۲۰۲۲ به کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته آسیب رسانده است. طی بازه زمانی مذکور، صادرات و واردات کالا در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته به ترتیب ۶ درصد و ۳ درصد نسبت به فصل سوم سال ۲۰۲۲ کاهش داشته است.
اکثر مناطق جغرافیایی به جز مناطق آفر یقا و اقیانوس آرام نسبت به فصل سوم ۲۰۲۲، شاهد کاهش در صادرات کالا بودند. همچنین در این بازه زمانی مورد مقایسه، کاهش صادرات کالا در کشور روسیه و همچنین برای شرق آسیا و آمریکای جنوبی چشمگیر و بیشترین کاهش در واردات کالا نیز مربوط به منطقه آمریکای جنوبی بوده است. آمار و اطلاعات سالانه نیز نشان می‌دهد که تجارت در فصل چهارم ۲۰۲۲ نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۱ در اکثر مناطق جغرافیایی به جز شرق آسیا و روسیه، رشد بالاتری داشته‌اند.
روند تجارت در سطوح بخشی در فصل چهارم 2022
روند کاهشی ارزش تجارت در فصل چهارم ۲۰۲۲، در اکثر بخش‌ها قابل مشاهده است. بیشترین کاهش تجارت در فصل پایانی سال ۲۰۲۲ نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۱ مربوط به بخش‌های تجهیزات ارتباطی (34درصد)، تجهیزات اداری (18درصد)، منسوجات (17درصد) و داروسازی (۱۶درصد) بوده است. یکی از دلایل مهم تضعیف تجارت در محصولات مرتبط با منسوجات و داروسازی را می‌توان کاهش نیاز بازار جهانی برای تولید و مصرف ماسک، لباس‌های ایزوله و سایر کالاهای مورد نیاز برای مقابله با شیوع جهانی کرونا نام برد. بیشترین رشد در ارزش تجارت در فصل چهارم سال ۲۰۲۲ نسبت به مدت مشابه سال قبل، مربوط به بخش انرژی (۲4 درصد) است.
بیشترین کاهش تجارت در فصل چهارم ۲۰۲۲ نسبت به فصل سوم همین سال، مربوط به بخش‌های پوشاک (19درصد)، منسوجات (11درصد) و فلزات (11درصد) است.
