پتروشیمی‌ها باز هم با تکیه بر تبصره 5 ماده 5 دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی، صنایع تکمیلی را با چالش جدی رو به رو کردند و این بار نوبت به پلی‌اتیلن دورانی 3840 پتروشیمی تبریز رسید تا با افزایش قیمت حدود 30 درصدی از 24 هزار تومان به 31 هزار تومان صعود کند و نکته جالب آن که در وضعیت افزایش قیمت این ماده از سوی پتروشیمی تبریز، پتروشیمی لرستان با همان قیمت پایه قبلی اقدام به عرضه پلی‌اتیلن دورانی 3840 کرده است. با همه این تفاسیر موضع سازمان‌های مربوطه سکوت و ارجاع به قانونی است که کارکرد ندارد.

کژکارکرد یک تبصره و تعلل مسئولان

به گزارش اینپیا؛ بازی افزایش قیمت پایه مواد اولیه نخستین بار نیست که از سوی پتروشیمی‌ها رخ می‌دهد. تیر ماه امسال بود که پتروشیمی خوزستان با تکیه بر  تبصره 5 ماده 5 دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی قیمت پایه پلی‌کربنات را بیش از 30 درصد افزایش داد و بعد از آن هم توپ به میدان پتروشیمی تبریز افتاد و در مرداد ماه امسال هم این شرکت قیمت پایه ABS را با فرض زیان‌ده بودن، 40 درصد بالا برد، اما اکنون نوبت به پلی‌اتیلن دورانی 3840 این شرکت رسیده. قاعده این بازی یک سر برد به نفع پتروشیمی‌ها بر پایه تبصره 5 ماده 5 دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی‌ تعیین می‌شود و بار مالی آن بر صنایع تکمیلی تحمیل شده و با نگاهی به زنجیره تولید، در نهایت از جیب مصرف‌کننده نهایی یعنی مردم پرداخت می‌شود و این میان نهادهای مسئول با تاکید بر این موضوع که همه چیز طبق قانون است، رسیدگی به این وضعیت را میان خود پاسکاری می‌کنند.

تبصره 5 ماده 5 دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی، آنقدر راه را بر تولید و صادرات می‌بندد که تبدیل به دغدغه صنایع تکمیلی شده است  از همین رو پیرو درخواست فعالان صنایع تکمیلی مبنی بر اعمال تغییرات در این تبصره قانونی و تعیین مدت زمان مقرر برای جمع‌آوری نظرات در این زمینه از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، انجمن ملی صنایع پلیمر ایران، در  7 جلسه به بازنگری دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی با حضور تمام تشکل‌های ذینفع پرداخت و نتیجه این جلسات در تاریخ 30 شهریور ماه به به این شرکت ارسال شد اما از آن زمان تاکنون هیچ نتیجه‌ای به دنبال نداشته است.

پیگیری‌های اینپیا؛ حاکی از آن است که تعلل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در بررسی دستورالعمل تنظیم بازار و تشکیل جلسه در این خصوص به دلیل عدم همکاری تمامی اعضای کمیته تخصصی پتروشیمی از جمله وزارت صمت بوده که هنوز جمع‌بندی خود را اعلام نکرده‌اند. در مقابل اظهارات مسئولان شرکت ملی صنایع پتروشیمی، مهندس علیرضایی، رییس گروه پتروشیمی دفتر صنایع شیمیایی و پلیمری وزارت صمت با تایید این موضوع که وزارت صمت هنوز به جمع‌بندی نظرات درباره دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی نرسیده است، در پاسخ به اینپیا گفت: به وزارت صمت اعلام شده که در این زمینه اعلام نظر کنیم اما ما هنوز به جمع‌بندی نرسیده‌ایم اما قاعده ایناست که دبیرخانه کمیته تخصصی پتروشیمی برای اعضای این کمیته محدودیت زمانی تعیین کند که این اتفاق رخ نداده است از همین رو این موضوع که عدم تشکیل جلسه از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران به دلیل اعمال نظر نکردن وزارت صمت بوده، بسیار غیرمنطقی است. حداقل می‌توان فرض را بر این گذاشت که وزارتخانه هیچ نظری ندارد و جلسه را تشکیل دهند، اینکه رسیدگی به چنین موضوعی منوط به اعمال نظر تمامی ذینفعان باشد درست نیست و باید کار شروع شود.

او افزود: کمیته تخصصی 7 عضو دارد که ممکن است سایر اعضا اظهارنظر کرده باشند و شرکت ملی صنایع پتروشیمی باید بر مبنای نظر آن‌ها جلسه را تشکیل دهد. موضوع بازنگری در دستورالعمل تنظیم بازار قطعا در یک جلسه نتیجه نخواهد داشت و تا پایان رسیدگی به موضوع، وزارت صمت هم نظر خود را جمع‌بندی می‌کند.

اظهارنظر مسئولان دولتی درباره این موضوع در حالی است که ساناز پورنبی، مدیربازرگانی پتروشیمی تبریز درباره علت افزایش قیمت پلی‌اتیلن دورانی 3840 به اینپیا گفت: ما در زمینه این ماده اولیه در وضعیت زیان‌ده هستیم و طبق دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی، با توجه به قیمت تمام شده، شرکت اقدام به قیمت‌گذاری کرده است. پلی اتیلن دورانی 3840 در وضع زیان‌ده قرار دارد و فعلا با همین قیمت عرضه می‌شود تا زمانی که از وضعیت زیان خارج شویم.

او درباره علت زیان‌ده بودن این ماده اولیه افزود: روند خرید ماده اولیه و تولید این ماده اولیه سبب شده قیمت تمام شده بالا رود و با تکیه بر قانون، خودمان اقدام به قیمت‌گذاری کردیم که در این زمینه مهم‌ترین موضوع مربوط به نفتاست که قیمت آن با قیمت محصول همخوانی ندارد.

اظهارات نبی‌پور در حالی است که بررسی قیمت نفتا نشان می‌دهد قیمت جهانی این ماده اولیه از تاریخ 30 نوامبر، 9 آذر ماه روند کاهشی داشته و تاریخ 16 آذر که شرکت پتروشیمی تبریز اقدام به افزایش قیمت ماده اولیه پای‌اتیلن دورانی 3840 کرد، با کاهش 10 دلاری همراه بود و به قیمت 594 دلار رسید. همچنین قیمت جهانی این ماده نسبت به ابتدای سال 2022، حدود 17.1 درصد کاهش داشته است و از سوی دیگر باید به موضوع تامین خوراک یارانه‌ای پتروشیمی‌ها که خود یک اهرم حمایتی برای کاهش هزینه تمام شده این شرکت‌هاست نیز توجه شود و اشاره به این نکته ضروری است که پلی‌اتیلن دورانی در رده مواداولیه‌ای است که با توجه به مازاد سادر هم می‌شود بنابراین در چنین شرایطی چگونه باید پذیرفت که اینماده برای یک شرکت پتروشیمی زیان‌ده به شمار می‌رود؟

در ادامه پیگیری‌های اینپیا؛ سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان با اشاره به این موضوع که این سازمان در مرداد ماه نسبت به بازنگری در دستورالعمل تنظیم بازار اظهارنظر خود را به شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران اعلام کرده است، به این موضوع اشاره کرد که تا زمانی که تبصره 5 ماده 5 دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی برقرار است هیچ اقدام خارج از قانونی از سوی پتروشیمی‌ها انجام نشده و این شرکت‌ها می‌توانند به استناد به این ماده اقدام کنند.

همچنین این سازمان درباره بررسی افزایش قیمت پلی کربنات و ABS نتیجه را در دست بررسی اعلام کرد.

تبصره 5 ماده 5 دستورالعمل تنظیم بازار مورد تایید صنایع تکمیلی نیست

موضع‌گیری دولتی‌ها و سکوت سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان درحالی است که فعالان صنایع تکمیلی نسبت به ادامه این وضعیت و تسری آن به سایر مواداولیه و سیار شرکت‌های پتروشیمی هشدار می‌دهند. دکتر برمک قنبرپور، عضو هیات مدیره و رییس کمیسیون آموزش انجمن ملی صنایع پلیمر ایران درباره این موضوع به اینپیا گفت: پیش از این هم هشدارهایی نسبت به تبصره 5 ماده 5 دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی داده شد و صنایع تکمیلی اعلام کرده بود که قیمت‌گذاری با تکیه بر این تبصره به پتروشیمی‌های دیگر و مواداولیه دیگر تسری پیدا می‌کند اما مورد توجه قرار نگرفت. در جلسات بازنگری این دستورالعمل حذف تبصره 5 به عنوان یک راه حل مطرح شد اما متاسفانه تغییر و تحولات در مدیریت توسعه پایین‌دستی ظاهرا سبب شده تا به این موضوع رسیدگی نشود و جلسه برای بررسی این موضوع به تعویق افتاد و همچنان پتروشیمی ها از این وضعیت به نفع خود استفاده کنند.

او افرود: استناد پتروشیمی‌ها برای افزایش قیمت این است که قیمت تمام شده محصول تولیدی این شرکت‌ها متناسب با قیمت عرضه در بورس نیست و بدون توجه به قیمت جهانی قیمت را به شدت افزایش می‌دهند. اما باید یادآور شد که پتروشیمی‌ها در بازار داخل هیچ رقیبی ندارند، از انواع اهرم‌های حمایتی متعدد از جمله تامین خوراک با قیمت یارانه‌ای استفاده می‌کنند و منابع انسانی هم در ایران نسبت به رقبای خارجی برای این شرکت‌ها ارزان تر است با چنین شرایطی طبیعتا باید محصول خود را با قیمت پایین‌تر از قیمت جهانی عرضه کنند اما عملا این اتفاق رخ نمی‌دهد. یا این شرکت‌ها در محاسبه قیمت تمام شده دچار مساله هستند و یا بهره‌وری پایینی دارند در هر صورت زیان ناشی از این وضعیت را نباید مشتری متحمل شود.

قنبرپور ادامه داد:  پتروشیمی‌ها زمانی که چه به دلیل قیمت پایه و چه به دلیل رقابت‌هایی که با مهندسی عرضه رخ می دهد، سود سرشار کسب می‌کنند، مراجعه ای به سازمان حمایت ندارند تا  قیمت کاهش یابد، چرا که منافعشان تامین می‌شود اما زمانی که به زعم خودشان یک محصول درصد سود موردنظر آن‌ها را تامین نمی‌کند و از نظر خودشان زیان‌ده است با مراجعه به سازمان حمایت و استفاده از تبصره 5 ماده 5 دستورالعمل تنظیم بازار، قیمت را افزایش می دهند.

رییس کمیسیون آموزش انجمن ملی صنایع پلیمر ایران بیان کرد: افزایش قیمت 30 درصدی پلی اتیلن دورانی گرید 3840 پتروشیمی تبریز در حالی است که پتروشیمی لرستان با همان قیمت پایه هفته قبل اقدام به عرضه محصول کرده است، چطور ممکن است یک محصول برای یک پتروشیمی با همان قیمت پایه 24 هزار و 200 تومان اقتصادی باشد اما برای پتروشیمی تبریز حتما باید 30 درصد افزایش قیمت داده شود تا این محصول اقتصادی باشد. زیان‌ده بودن یک محصول در یک پتروشیمی اتفاق محالی نیست اما باید توجه کرد که زیان ده بودن ناشی از عدم توسعه تکنولوژی، بهره‌وری پایین و مسائلی از این قبیل باشد اما این بار، نباید به دوش صنایع تکمیلی تحمیل شود و در نهایت از جیب مردم پرداخت شود.

قنبرپور با تاکید بر این موضوع که تبصره 5 ماده 5 و همچنین مدل اجرای آن به هیچ وجه مورد تایید ما نیست افزود: نکته اصلی ماجرا این است که اعمال تغییرات در قیمت پایه از سوی پتروشیمی‌ها، در حالی رخ می‌دهد که واحدهای پتروشیمی ابتدا با تکیه بر تبصره 5، ماده 5 با هماهنگی مدیریت صنایع پایین‌دستی شرکت ملی صنایع پتروشیمی نسبت به تغییر قیمت اقدام می‌کنند و بعد از آن با ارائه مستندات و مدارک مبنی بر زیان‌ده بودن ماده اولیه مربوطه به سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان برای اقدام خود مجوز می‌گیرند و بررسی این ماجرا از سوی سازمان حمایت هم زمان‌بر بوده و صنایع تکمیلی باید تا زمان مشخص شدن نتیجه، مواد اولیه را با افزایش قیمت اعلام شده از سوی پتروشیمی‌ها تهیه کنند اما معلوم نیست در صورت مشخص شدن تخلف این واحدها، چه نهادی زیان اقتصادی تولیدکننده‌ها را جبران خواهد کرد. بنابراین نحوه اجرای قانون هم مورد تایید ما نیست. ابتدا سازمان حمایت باید زیان‌ده بودن یک ماده اولیه برای پتروشیمی را بررسی و تایید کند بعد این شرکت‌ها قیمت را افزایش دهند که این روند دقیقا برعکس اتفاق می‌افتد.