موضوع تبصره 5 ماده 5 دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی در یک ماه اخیر به دغدغه فعالان صنایع تکمیلی تبدیل شده است، تبصره‌ای که می‌توان از آن به عنوان نقص این دستورالعمل نام برد که بر اساس آن پتروشیمی‌ها این مجوز را دارند با فرض زیان‌ده بودن برخی محصولات از قانون کلی قیمت‌گذاری پیروی نکرده و قیمت‌ها را با تکیه بر این تبصره به نفع خود افزایش دهند از همین رو فعالان صنایع تکمیلی بر این باورند که اگر این تبصره از دستورالعمل حذف نشود با تسری یافتن به سایر مواد اولیه، به تولید و صادرات محصولات پلیمری آسیب جدی وارد کرده و آن را به مخاطره می‌اندازد. از سوی دیگر موضوعی که بر آن تاکید می‌شومد این است که بهای افزایش سود پتروشیمی‌ها با تکیه بر این تبصره در واقع از سوی مصرف‌کننده نهایی کالا یعنی مردم پرداخت می‌شود، چرا که افزایش بهای مواد اولیه به معنی افزایش قیمت کالای نهایی است. برمک قنبرپور، عضو هیات مدیره انجمن ملی صنایع پلیمر ایران و رییس کمیسیون آموزش این انجمن با تاکید در تبصره پنج با یک موضوع از طریق دو رویکرد برخورد شده، است، به اینپیا گفت: ایراد اصلی که به تبصره 5 وارد می‌شود، این است که در واقع با یک موضوع از طریق دو رویکرد برخورد شده، به این معنی که در شرایط سوددهی‌های کلان، پتروشیمی‌ها مبنای قیمت‌گذاری را بر قیمت جهانی در نظر می‌گیرند اما زمانی که محصولی را تولید می کنند که خود اذعان دارند، مطابق قیمت‌های جهانی این محصول مشمول سود نمی‌شود، مبنا را براساس تبصره پنج ماده پنج دستورالعمل تنظیم بازار محصولت پتروشیمی گذاشته و قیمت تمام شده محصول را با 10 درصد سود محاسبه می‌کنند.

او افزود: این برخورد دوگانه در قیمت‌گذاری، سبب می‌شود که تولیدکنندگان قطعات پلیمری در کشورهای همسایه که بعضا رقبای ما به شمار می‌روند، به راحتی مواد اولیه را با قیمت‌های جهانی دیگر تهیه کنند اما تولیدکننده ایرانی با توجه به امکانی که این تبصره در اختیار پتروشیمی‌ها قرار می‌دهد، مواداولیه را با 30 تا 40 درصد بالاتر از قیمت جهانی خریداری کند ،در چنین شرایطی چطور می توانیم در بازارهای رقابتی منطقه‌ای با رقبای خود رقابت کنیم؟ و نتیجه این وضعیت کاهش رقابت‌پذیری محصولات ایرانی در بازارهای جهانی و منطقه‌ای است با توجه به انچه مطرح شد روشن است که در این تبصره فقط منفعت پتروشیمی‌ها دیده شده و نفع صنایع تکمیلی مورد غفلت قرار گرفته است.

تبصره‌ای که توان رقابت صنایع ایرانی در بازار جهانی را از بین می‌برد

قنبرپور با اشاره به افزایش قیمت پلی‌کربنات و abs بیان کرد: در دو نمونه اخیر شاهد آن بودیم که ابتدا پتروشیمی خوزستان پلی کربنات را گران کرد و اخیرا هم پتروشیمی تبریز ABS را 40 درصد افزایش قیمت داد. اگر این مواد با قیمت جهانی مقایسه شود مشاهده می‌شود که صنایع تکمیلی حتی تا 40 درصد مواداولیه ABS و تا 30 درصد ماده اولیه پلی کربنات را مجبور شدند بالاتر از قیمت جهانی خریداری کنندف در چنین شرایطی وقتی تولیدکننده 40 درصد ماده اولیه را گران‌تر تهیه می‌کند، قیمت تمام شده محصول هم به تبع آن بالا رفته و در بازارهای رقابتی توان رقابت از دست می رود. نکته نگران‌کننده برای صنایع تکمیلی این است که اگر این روش به سایر مواد اولیه پلیمری تسری پیدا کند، دامنه محصولاتی که ما فعالان صنایع تکمیلی مجبور می‌شویم با قیمت بالاتر از قیمت جهانی خریداری کنیم هم وسعت پیدا کرده و محصولات بیشتری از حالت رقابت پذیر با محصولات رقبای منطقه ای خارج می شود و به این ترتیب عملا ما در بازارهای منطقه‌ای قدرت رقابتپذیری را از دست می دهیم.

عضو هیات مدیره انجمن ملی صنایع پلیمر ایران با تاکید بر ضرورت حذف این تبصره گفت: در تحلیل ضرورت حذف تبصره پنج ماده پنج دستورالعمل تنظیم بازار باید گفت، این تبصره هیچ محدودیتی برای نوع ماده اولیه و وضعیت رقابت‌پذیری اعمال نکرده است، در این تبصره مشخص نیست که کدام پتروشیمی ها در کدام مناطق جغرافیایی اجازه افزایش قیمت پایه مواد اولیه را دارند، بنابراین هر پتروشیمی اگر مستندانی نشان دهد که بر اساس آن مشخص شود ماده‌ای که تولید می کند قابلیت رقابت‌پذیری در بازارهای خارجی را ندارد و قیمت تمام شده از قیمت تمام شده بازارهای جهانی بیشتر می شود می‌تواند قیمت را افزایش دهد. بنابراین اتفاقی که برای پلی‌کربنات و ABS رخ داد، برای هر ماده اولیه  دیگری هم ممکن است رخ دهد که نتیجه چنین وضعیتی سبب می‌شود که محصول نهایی ما در بازارهای صادراتی رقابت پذیری خود را از دست بدهد. صنایع تکمیلی نگران این موضوع هستند که این مدل افزایش قیمت به مواد دیگر هم تسری پیدا کند از همین رو به طور قطع تبصره پنج از ماده پنج دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی باید حذف شود ما هرگونه برخورد دوگانه با یک پدیده نفی را می کنیم و و پیشنهاد ما حذف کامل این تبصره است.

اثرات تبصره پنج بر تولید

یکی از تاثیرات تبصره 5 از ماده 5 دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی، بر حوزه تولید است، موضوعی که فعالان صنایع تکمیلی بر آن تاکید دارند. سعید زکایی، رییس هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان مستربچ وآمیزه‌های پلیمری درباره اثرات این تبصره بر تولید به اینپیا، گفت:  این تبصره دست تولیدکننده محصول پتروشیمی را باز می‌گذارد که قیمت ماده اولیه را افزایش قابل توجه بدهد به این معنی که با سندسازی قیمت تمام شده را بالاتر اعلام می کنند و قیمت فروش خود را به واسطه این تبصره بالا ببرند این نکته اول است و در وهله بعد باید توجه داشت که این اتفاق با بهره‌وری واحدهای پتروشیمی در تناقض است یعنی با هر سطح کیفیت و با هر سطح بهره‌وری که تولید انجام شود مهم نیست، نهایتا تولید گران تمام می شود و در نتیجه گران هم به مشتری فروخته می شود. نکته سومی که باید توجه کرد این است که اکنون در بازارهای جهانی قیمت های محصولات پلیمری کاهشی بوده و بین 20 تا 30 درصد افت کرده قیمت را شاهدیم اما در مقابل در ایران پتروشیمی‌های ما در جهت مخالفت حرکت می کنند و با استناد به این تبصره 30 تا 40 درصد قیمت را بالاتر می برند.

او افزود: اگر برای مثال abs را در نظر بگیریم، قیمت پایه در دو هفته 40 درصد افزایش یافته در حالی که قیمت abs جهانی کاهشی بوده است و عملا اختلاف با قیمت جهانی بالای 50 درصد ایجاد شده است که این اتفاق بسیار برای صنایع تکمیلی و مصرف‌کننده نهایی هزینه‌زا خواهد بود چرا که سبب بروز یک تورم جدی در محصولاتی که از پلیمرها ساخته می‌شود که بسیارهم متنوع هستند می شود از قطعات خودرو و لوازم خانگی گرفته تا بسته بندی مواغذایی شاهد تورم قیمت خواهیم بود و درنهایت مصرف کننده نهایی است که تاوان این تبصره را پرداخت می کند اگر چه به تولید کننده صنایع تکمیلی و قطعه سازها هم بار هزینه و فشار قیمتی زیادی را وارد می کند اما بزرگترین متضرر این تبصره مردم هستند.

اثرات تبصره 5 بر صادرات

او افزود: اگر بخواهیم اثرات این تبصره را در بحث صادرات هم بررسی کنیم به مثال abs بازمی‌گردیم، در شرایط فعلی که این ماده اولیه در ایران 40 درصد افزایش قیمت دارد، قیمت‌های جهانی این ماده اولیه کاهشی است این موضوع یعنی اینکه قیمت تمام شده محصول ایرانی، 40 درصد از قیمت جهانی بالاتر خواهد رفت و این قطعا به این معنی است که هیچ تولیدکننده‌ای امکان صادرات در بازار جهانی را نخواهد داشت. بازارجهانی، بازار رقابتی است، زمانی رو به افزایش می‌رود و زمان دیگر روند کاهشی دارد و عملا این قیمت باعث می شود کل صادرات متوقف شود نه تنها تاثیر می‌گذارد، بلکه کاملا صادرات را متوقف می‌کند.

زکایی بیان کرد: نکته خطرناک‌تری که باید به آن توجه شود این موضوع است که تبصره 5 به سایر مواد اولیه هم تسری پیدا کند. تاکنون شاهد افزایش قیمت پلی‌کربنات بودیم بعد هم abs و اگر بعدا این اتفاق برای پلی پروپیلن و باقی مواد هم رخ دهد نتیجه وحشتناک خواهد بود. از همین رو با این مدل قیمت گذاری مخالف هستیم. چرا که این شیوه منطقی نبوده و معیار قیمت‌ها باید بر مبنای قیمت جهانی باشد. پتروشیمی‌ها با فرض اینکه زیان‌ده هستند قیمت مواد اولیه را بالا می برند اما پایان سال سودهای دو رقمی و نزدیک به سه رقمی اعلام می کنند، چطور ممکن است ضرر کنند اما آخر سال چنین سودهای کلانی را داشته باشند؟ این موضوع نشان می‌دهد که بحث ضرر دادن این واحدها تنها بهانه‌ای است برای افزایش سود و طبیعتا با این تبصره مخالف هستیم و این تبصره باید حذف شود.

رییس هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان مستربچ وآمیزه‌های پلیمری گفت: شیوه درست درباره قیمت‌گذاری فرمول 95 درصد قیمت FOB است و اگر پتروشیمی‌ها بر این باور هستند که محصولاتشان ارزان عرضه می‌شود، باید به این موضوع توجه کنند که کالای ارزان مورد رقابت قرار می‌گیرد و در رقابت به قیمت جهانی می‌رسد بنابراین دلیل ندارد که پایه قیمتی را بالا ببرند و باید توجه کرد که همواره  قیمت جهانی متعادل کننده بوده است.