آمارها می گویند که میانگین نرخ صادراتی محصولات پتروشیمی حدود 360 دلار است که این موضوع با ارزش آفرینی این صنعت برای کشور مغایرت دارد و عدم نگاه توسعه محور در راستای تولید محصولات با ارزش افزوده بالا منجر به کمبود این محصولات در داخل و ایجاد یک نرخ صادراتی ناچیز شده است.

ایران یکی از غنی ترین کشورهای جهان از نظر منابع نفت و گاز است و در کنار این موضوع وجود نیروی کار متخصص و دانش فنی و همچنین نیروی کار ارزان در کشور، مزیت های قابل توجه برای صنعت پتروشیمی کشور به شمار می آیند.

اما با وجود این مزایا شاهد آن هستیم که صنعت پتروشیمی ما چندان به سمت توسعه حرکت نکرده و تولید در این صنعت بیشتر روی محصولات با ارزش افزوده پایین تمرکز دارد.

این در حالی است که توسعه زنجیره ارزش و تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر می توانست هم به صنایع داخلی کمک کند و هم درآمدهای صادراتی را بهبود بخشد.

همان طور که می دانیم ایران دریایی از ذخایر نفت و گاز است با این وجود، گزارش نشریه ICIS در سپتامبر 2021 نشان می دهد که هلدینگ خلیج فارس به عنوان بزرگترین مجموعه شرکت های پتروشیمی کشور، 37 امین شرکت بزرگ پتروشیمی جهان است.

در این ارزیابی که بر اساس اطلاعات فروش سال 2020 انجام ‏شده، گروه پتروشیمی خلیج فارس موفق به فروش 8 میلیارد و 425 میلیون دلار محصول شده و سود عملیاتی این گروه خلیج فارس با 44.1 درصد افزایش به سه میلیارد و 134 میلیون دلار رسیده است.

این در شرایطی است که بر اساس آمارهای موجود میانگین نرخ صادراتی محصولات پتروشیمی حدود 360 دلار است؛ چرا که عمده محصولات صادراتی پتروشیمی، محصولات با ارزش افزوده پایین مانند اوره و متانول است.

اما در این بین محصولات پلیمری که ارزش افزوده چند برابری دارند، بخش کمی از سبد تولید پتروشیمی ایران را تشکیل می دهند.

کالاهایی مانند پلی پروپیلین، پت، پلی استایرن و… که در ماه های اخیر با رقابت های قابل توجهی در بورس کالا به تولیدکنندگان صنایع تکمیلی داخلی فروخته شده اند، می توانستند با افزایش ظرفیت تولید پتروشیمی و تمرکز بر تولید چنین محصولاتی، علاوه بر تامین بی دغدغه مواد اولیه تولیدکنندگان داخلی، عاملی باشند برای افزایش سودآوری صادراتی.

گزارش های موجود نشان می دهد که تولیدکنندگان صنایع تکمیلی در هفته اول دی ماه 1400 بیش از 22 درصد برای گرید پلی استایرن انبساطی، بیش از 13 درصد برای ABS و بیش از 10 درصد برای پلی استایرن معمولی و پلی پروپیلن شیمیایی رقابت کرده اند.

این رقابت ها در حالی انجام می شود که در سبد صادراتی پتروشیمی همچنان این محصولات نیز دیده می شوند که با میانگین قیمتی ناچیزی به کشورهای همسایه و تولیدکنندگان رقیب فروخته می شوند.

در این بین شیوه جدید مدیریت بازار محصولات پتروشیمی که توسط وزارت صمت ارائه شده، بر این باور است که در ابتدا باید کل محصولات پتروشیمی در بازار داخل عرضه شوند و پس از آن میزان محصول معامله نشده در بورس وارد بازارهای صادراتی شود.

اما همچنان شاهد آنیم که بخش هایی از این شیوه نامه که می تواند زمینه تسهیل دسترسی صنایع تکمیلی به مواد اولیه را فراهم سازذ، اجرا نمی شود. از این رو باید در کنار تکمیل زنجیره ارزش و نگاه به تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتر به اجرای امور تسهیل گر در حوزه تامین مواد اولیه صنایع تکمیلی را نیز در دستور کار قرار داد.