مجلس یازدهم در شرایط متفاوت‌ تری نسبت به مجالس گذشته تشکیل شد. با شعار دغدغه‌های معیشتی از مردم رای گرفت اما در عمل نشان داد بیش از اقتصاد، سیاست دغدغه بهارستان نشینان است.

نهاد مجلس و پارلمان در اندیشه سیاسی مطابق با نوع نظام سیاسی دارای کارکرد و نقش متفاوتی است. در حال حاضر نظام‌های سیاسی که نظر مردم را در اداره امور جامعه به رسمیت شناخته‌اند به دو شیوه پارلمانی و ریاستی ساز و کار خود را طراحی کردند. در نظام پارلمانی، مجلس از اهمیت فزاینده‌ ای برخودار است و به عنوان رکن رکین نهاد سیاسی عمل می‌کند اما در نظام ریاستی، رییس جمهوری و یا رییس دولت نقش اول را برعهده دارد و مجلس حق عزل رییس جمهوری را ندارد.

نهاد مجلس در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی روند پر فراز و نشینی در کشورمان طی کرده است. تا زمان اصلاحیه قانون اساسی در سال ۶۸ که نظام سیاسی کشور بیشتر متمایل به پارلمانی بود رییس جمهوری نقش چندان تاثیر گذاری در مدیریت کشور نداشت و پست نخست وزیر وجود داشت که در مقابل مجلس پاسخگو بود و مجلس می توانست مقدمات برکناری رییس جمهوری را با رای عدم کفایت سیاسی خود فراهم کند. بنابراین در این مقطع زمانی مجلس به عنوان کنشگر اصلی در ساختار حقوقی و سیاسی کشور عمل می‌کرد که حضرت امام(ره) این امر را با بیان جمله «در راس امور بودن مجلس» تایید کردند. با اصلاحیه قانون اساسی در سال ۶۸ و حذف پست نخست وزیری نظام سیاسی کشور متمایل به ریاستی شد و قوه مجریه قدرت بیشتری پیدا کرد. اما این اصلاحیه باعث نشد ساختار کشور به صورت کامل ریاستی شود و به دلیل اهمیت مجلس در نگاه رهبران انقلاب، نظام حقوقی کشور حالتی بینابین پیدا کرد. در واقع در حال حاضر نه کاملا ریاستی است و نه کاملا به صورت پارلمانی کشور اداره می شود.

یکی از دلایلی که بعد از اصلاحیه قانون اساسی در سال ۶۸ باعث شد مجلس همچنان بتواند قدرت و اهمیت خود را استمرار ببخشد قرار گرفتن  شخصیت‌های برجسته به عنوان رییس و حتی نماینده مجلس بود که باعث شد این نهاد از شخصیت سیاسی و حقوقی خود هم فراتر رفته و اهمیت برجسته‌تری از جایگاه بالقوه خود پیدا کند. با همه این جایگاه و شخصیت حقوقی و معنوی، دوره یازدهم مجلس در طول هشت ماه گذشته چندان نتوانسته موفق ظاهر شود و گزاره افول مجلس از راس امور که در نقد به مجلس دهم از سوی برخی تحلیل‌گران اصولگرا و اصلاح طلب مطرح می‌شد در مورد مجلس یازدهم هم مصداق پیدا کرده، هر چند این گزاره در مورد دوره یازدهم از جهات متفاوت ‌تری نسبت به مجلس دهم صدق پیدا می‌کند.

بدون تردید نهاد مجلس در ایران همانند دیگر نهادها از مشکلات بلند مدت رنج می‌برد و این امر نیازمند آسیب شناسی است و این مشکلات در مجلس یازدهم هم استمرار پیدا کرده‌اند. اما علاوه بر این مشکلات که در همه مجالس وجود داشته، مجلس یازدهم حاوی مشکلاتی بود که اختصاص به این دوره دارد یا دستکم در این دوره پر رنگ‌تر است. در این زمینه می‌توان به این سه علت اشاره کرد.
مجلس یازدهم سلبی شکل گرفت

مجلس یازدهم از انتخاباتی سربرآورد که رقیب حضور جدی نداشت. همین امر می‌توانست داوطلبان حاضر در انتخابات را به سمت بیان گزاره‌های ایجابی و ارایه راهکارها و برنامه مشخص برای حضور در مجلس هدایت کند. اما متاسفانه نه تنها از این فرصت استفاده نشد بلکه طیفی کثیری از دوطلبان که بعدا هم وارد مجلس شدند خود را در تقابل و یک غیریت سازی نسبت به دولت دوازدهم تعریف کردند. هر چند در فضای انتخابات این نوع دوگانه سازی ‌ها شاید قابل توجیه به نظر برسد اما استمرار آن بعد از تشکیل مجلس یازدهم قطعا آسیب زا است.

بنابراین مجلس یازدهم برخلاف همه شعار و سخنان در این زمینه فاقد گزاره ایجابی کافی برای حرکت و کنگشری است. بروز رفتارهای سطحی، هیجانی، شعاری، سیاسی و ارایه حدود ۴۰۰ طرح در طول هشت ماه گذشته و از همه مهم‌تر تقابل با دولت نشانی از همین عدم وجود گزاره ایجابی و دوگانه سازی با قوه مجریه است. تضعف دولت هم اصلی‌ترین خروجی این مسیر است که باعث افزایش مشکلات شده است.

 خالی از ایده بودن مجلس دهم 

شکل‌گیری سلبی مجلس یازدهم باعث شد که فقدان ایده در این مجلس و نمایندگان آن پررنگ شود. در حوزه قانون گذاری و نظارت نمایندگان مجلس یازدهم ایده و طرح خاصی نداشتند که در صورت ورود به مجلس می‌خواهند چه برنامه‌هایی پیش ببرند و برای رفع مشکلات چه کنند. این ضعف باعث شده بر خلاف همه شعارها تا به امروز مجلس یازدهم خروجی خاصی نداشته باشد و در اکثر طرح‌هایی هم که با تبلیغات فراوان در دستور کار قرار داده، ناکام بماند.

علاوه بر این مساله، اکثر نمایندگان حاضر در مجلس یازدهم، مجلس اولی هستند و از لحاظ تخصص و تجربه در ابتدای راه قرار دارند. بنابراین فقدان ایده و حضور سلبی باعث شد که مجلس یازهم تا به امروز هیجانی و نسنجیده عمل کند و نتواند مسیر مشخص و طراحی شده‌ای را به پیش ببرد.این مشکل منجر به ناکارآمدی مجلس یازدهم شده است.

 بهارستان درگیر دغدغه‌های انتخاباتی

مهم‌ترین ضعف و مشکل مجلس یازدهم عدم اولویت مجلس برای طیفی از نمایندگان مجلس است. به این معنا که بخشی از نمایندگان مجلس از ابتدای ثبت نام در انتخابات و سپس حضور در بهارستان در اندیشه پاستور و وزارتخانه‌های مختلف هستند و مجلس مسیری برای هدف دیگری است و برای این نمایندگان بهارستان سرمنزل مقصود نیست. این مشکل باعث شده مجلس ابزار انتخاباتی برخی نمایندگان شود. سفرهای استانی و موضع گیری‌های سیاسی در مسایل تخصصی مثل لایحه بودجه نمادی از این رفتارها است.

این مولفه باعث شده مجلس نتواند روی ریل خود حرکت کند و با همکاری با دولت لوایح و طرح‌های مهم را به نتیجه برساند. بلکه برای بحث‌های انتخاباتی اتفاقا مسیر تقابل با دولت انتخاب شده است. بعد از ۸ ماه فعالیت مجلس یازدهم بهتر می‌توان فهمید که دغدغه برخی دلسوزان و نمایندگان مجلس مبنی منع نمایندگان و هیات رییسه و مخصوصا رییس مجلس و اخذ میثاق نامه در این زمینه اقدام درستی بوده اگر عملیاتی می‌شد. اگر این اتفاق می‌افتاد مجلس در طول ۸ ماه گذشته با فراغت از دغدغه‌های انتخاباتی بهتر اداره می‌شد و قطعا عملکرد بهتری به ثبت می‌رساند.