عضو هیات مدیره و رئیس کمیسیون صادرات انجمن ملی صنایع پلیمر ایران تقویت صادرات صنایع پایین دستی را نیازمند نگاه بلند مدت دانست و گفت: صادرات کالای پتروشیمی نسبت به محصولات نفتی و نفت خام ارزش افزوده و اشتغالزایی بیشتری دارد اما با دید بلند مدت، صادرات در صنایع پایین دستی ارزش افزوده و اشتغالزایی چند برابر دارد.

دکتر مسعود جمالی در گفت و گو با اینپیا در خصوص میزان صادرات کنونی محصولات پلیمری و بازارهای هدف خاطر نشان کرد: طبق آمارها در حال حاضر دو میلیارد دلار در سال صادرات محصولات پلیمری صورت می گیرد اما ممکن است برخی آمارهای گمرکی اعداد پایین تری نشان دهد چرا که بخش عمده ای از محصولات پلیمری در صنعت بسته بندی استفاده می شود، از آنجا که تقریبا کالایی وجود ندارد که بسته بندی نداشته باشد و اکثر بسته بندی ها از مواد پلیمری است، این موضوع در وزن ناخالص کالاها محاسبه می شود و در آمار صادرات محصولات پلیمری منظور نمی شود.

وی ادامه داد: ظرفیت اشتغال صنایع پایین دستی پلاستیک بین 800 هزار تا 1 میلیون نفر است که اگر صادرات را هم اضافه کنیم، این میزان چند برابر می‌شود.

جمالی افزود: با این حال حجم صادرات محصولات پلیمری به نسبت دوره مشابه قبل از افزایش قیمت ها، به شدت در حال کاهش است و علت آن این است که قیمت مواد اولیه داخل کشور ما بالا رفت و قیمت دلار کاهش یافت بنابراین کالا برای مشتری خارجی ما گران تمام می شود و این موضوع بستر را برای حضور رقبای ما در بازار فراهم می کند.

جمالی گفت: رصد بازار واردات کشورهای مختلف به ویژه کشورهای همسایه و CIA نشان می‌دهد، صادرات در این صنعت هنوز جای کار زیادی دارد، برای مثال طبق پژوهشی که در کمیسیون صادرات انجمن انجام دادیم مشخص شد که در کشوری مثل قرقیزستان، سهم صادرات ایران حدود 3 درصد واردات این کشور در این حوزه است. همچنین کشور قرقیزستان نیز در سال 2019 حدود 168 میلیون دلار واردات از کل جهان در زمینه محصولات پلیمری داشته که سهم ایران از این بازار تنها 19 درصد بوده است.

رئیس کمیسیون صادرات انجمن ملی صنایع پلیمر ایران خاطر نشان کرد: ما در عراق سهم زیادی از واردات در صنعت پلاستیک داشتیم اما امروز چین و ترکیه هم وارد این بازار شده اند، یعنی حتی در نزدیک ترین همسایگان ما که مرز مشترک، مزیت های جغرافیایی و مزیت های فرهنگی داریم و هزینه حمل و نقل نیز بسیار پایین است، نفوذ رقبا را شاهدیم در حالی که این بازارها قبلا به صورت سنتی در اختیار بازرگانان ایران بود.

وی ادامه داد: در کشورهایی که با ایران فاصله دارند نیز مثل کشورهای جنوب خلیج فارس بخاطر سیاست های تجارت باز موجود در آن منطقه، خارجی ها نفوذ یافتند و توانستند سهم ایران را کمتر کنند، از جمله این کشورها هند است که هزینه صنعت در آن کشور پایین بوده و در حال حاضر تبدیل به بزرگترین رقیب منطقه ای ما شده اند.

فراموش نکنیم که در تجارت خارجی جبران اشتباهات به راحتی ممکن نبوده و از دست دادن این بازارها در برخی موارد دیگر قابل بازگشت نیست.

مزایای صادرات محصولات پلیمری نسبت به صادرات مواد اولیه

عضو هیات مدیره در خصوص میزان ارزش افزوده صادرات در صنایع پایین دستی نسبت به مواد پتروشیمی توضیح داد: برخلاف مواد پتروشیمی که میانگین قیمت وزنی پایینی دارد، محصول ساخته شده حداقل ضریب 2 تا 4 دهم بالاتر دارد و هرچه این محصول تخصصی تر شود به ویژه در حوزه سلامت و پزشکی ارزش افزوده بیشتری پیدا می کند.

این فعال اقتصادی معتقد است حتی اگر نیمی از تولید پتروشیمی ها را هم در بازار داخلی به فروش برسانند، هم مصرف داخل را تامین می کنند و هم ارز آوری 2 میلیارد دلاری و اشتغالزایی برای کشور محقق می‌شود. بنابراین اگر تمرکز خود را بر توسعه و رونق صنایع پایین دست و صادرات آن بگذاریم سهم مهمی در ایجاد اشتغال و صادرات پایدار خواهد داشت.

عضو هیات مدیره انجمن ملی صنایع پلیمر ایران ادامه داد: از سوی دیگر صنایع پتروشیمی چون تعداد آن ها کمتر از 60 الی 70 واحد است، به راحتی قابل تحریم هستند اما در صنایع پایین دستی چندین هزار واحد صنعتی و تعداد زیادی هم واحد صنفی تولیدی وجود دارد که قابلیت تحریم و رصد ندارند.

وی افزود: اگر ما دید درست تری داشتیم و بجای خام فروشی محصولات پتروشیمی و صادرات آنها، صنایع پایین دست را تقویت کرده بودیم و یا مواد را به گونه ای در اختیار این صنایع می‌گذاشتیم که مزیت رقابتی برای آن ها ایجاد می کردیم، قطعا امروز حجم زیادی از صادرات محصولات تمام شده پلیمری در کشورهای اطراف را شاهد بودیم و هم مشکلات نقل و انتقال مالی پتروشیمی ها را نداشتیم و هم ارزش افزوده و اشتغال بیشتری نصیب کشور می شد اما این اتفاق نیفتاد.

موانع صادرات محصولات پلیمری و راهکارهای حذف موانع

رئیس کمیسیون صادرات انجمن ملی صنایع پلیمر ایران در خصوص موانع رونق صادرات محصولات پلیمری ایران گفت: تفکر و سیاست اشتباه در قیمت گذاری مواد اولیه باعث شد، در برخی بازارها مثل بازار ترکیه، مواد پلیمری ارزان تر از ایران به فروش برسد و این موضوع به صادرات در این کشور که بازار خوبی برای ایران از لحاظ موقعیت جغرافیایی و ... بود، آسیب برسد در حالی که اگر سیاست ملی این بود که مواد اولیه با قیمت پایین تری از قیمت های کشورهای همسایه در اختیار تولید کنندگان قرار می گرفت و یا قیمت ها رقابتی بود، ظرفیت چند برابری صادرات در مواد پلیمری داشتیم.

جمالی سیاست‌گذاری های اشتباه بانک مرکزی و اصرار بر اشتباهات را از دیگر دلایل کاهش صادرات در صنایع پایین دستی محصولات پلیمری و البته همه صنایع دانست و گفت: خیلی از افراد در عراق و افغانستان کالاهای خود را به صورت ریالی صادر می کردند که البته قصد تایید یا تکذیب این موضوع را ندارم اما این سهم هم با سخت‌گیری‌های بانک مرکزی کاهش یافته و میزان صادرات رسمی صنعت پلیمر را با افت همراه کرده است.

وی ادامه داد: اینکه سازمان توسعه تجارت ما نیز در راس تجارت کشور نبوده و نتوانسته نقش واقعی خود را ایفا کند، از دیگر علل فرعی این شرایط است اما اگر علت اصلی کاهش صادرات یعنی تصحیح قیمت گذاری مواد اولیه و ایجاد مزیت رقابتی اصلاح نشود، کشور ما از نطر سطح تکنولوژی قابلیت رقابتی چندانی ندارد. مزیت های رقابتی ما مواد اولیه، نیروی کار و انرژی است که می تواند موثر باشد، (دو مورد آخر مربوط به کل صنعت کشور است.)

عضو هیات مدیره انجمن ملی صنایع پلیمر ایران، همکاری و کمک تشکل های صادراتی، ایجاد نمایشگاه‌های دائمی، ایجاد شرکت های مدیریت صادرات و تقویت حضور موثر در کشورها را از دیگر مواردی دانست که می تواند در رونق صادرات محصولات پلیمری موثر باشد.

جمالی با اشاره به اینکه تعداد رایزن های ما در این چند سال به حداقل رسیده، گفت: توافقاتی انجام شده که اتاق بازرگانی برای اعزام رایزن های بازرگانی کمک کند چون رایزن های ما پیش از این در تجارت تخصص نداشتند و نتوانستند آن طور که باید نقش موثر ایفا کنند.

این عضو اتاق بازرگانی تاکید کرد: اکثر شرکت های کوچک و متوسط نیاز به یک راهنما و راه بلد در این مسیر از مرحله تولید تا بسته بندی و... دارند، در صادرات کل صنعت، تشکل ها می توانند در کنار سازمان توسعه تجارت و اتاق بازرگانی برای ایجاد ارتباط بهتر با بازارهای هدف و راهنمایی و مشاوره نقش به سزایی ایفا کنند.

رئیس کمیسیون صادرات انجمن ملی صنایع پلیمر ایران موضوعاتی مثل لجستیک و هزینه های آن را که در قیمت تمام شده کالاها موثر است و همچنین حل مشکلات نقل و انتقالات پولی را از دیگر مواردی دانست که می تواند در رونق صادرات تاثیر گذار باشد و افزود: مجموع این عوامل هرچند کوچک نقش بزرگی ایفا می کنند.

وی خاطر نشان کرد: وزارتخانه ها و سفارتخانه های ما نیز باید تبدیل به پایگاه‌های اقتصادی و پایگاه اطلاعات و داده و رصد بازارهای هدف شوند.

جمالی گفت: اگر همه این مسائل حل شود، و همین جمعیت 400 میلیونی کشورهای همسایه را بدست آوریم، ظرفیت صادرات صنعت پلیمر طبق اعداد و ارقام موجود می تواند تا 2 برابر شود.

شایان ذکر است فایل گزارش‌های کمیسیون صادرات انجمن ملی پلیمر ایران در خصوص وضعیت واردات محصولات پلیمری کشورهای آذربایجان و قرقیزستان و سهم ایران از این واردات در پیوست این مطلب آمده است.

تحلیل بازار کشور آذربایجان برای ورود کالاهای ایرانی

پتانسیل صادرات محصولات پلیمری به کشور قرقیزستان