روزنامه اعتماد در گفت وگو با کارشناسان به بررسی ابعاد اهمیت سفر حسن روحانی رییس جمهوری به نیویورک و سرفصل های سخنرانی های او پرداخت.

در ادامه در گزیده ای از این گفت وگو می خوانیم: حسن روحانی، رییس‌‌ جمهوری بار دیگر عازم امریکا شد تا ضمن شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل دیدارها و سخنرانی‌های مهمی داشته باشد؛ دیدارهایی که هر کدام می‌تواند در آینده روابط ایران و جهان موثر واقع شود. او در این سفر با چالش‌های جدیدی مواجه خواهد بود.

رییس‌جمهوری که متحدان روحانی معتقد بودند اگر بنا به کاهش تنش میان ایران و امریکا باشد این اتفاق با همراهی او اتفاق خواهد افتاد. نوع مواجهه اوباما با دولت جدید ایران در آن روزها نیز به گونه‌ای بود که احتمال مواجهه دو رییس‌جمهور و مذاکره‌‌شان دور از ذهن نبود. امری که اگرچه به صورت چهره به چهره محقق نشد اما در آخرین دقایق حضور روحانی در امریکا تنها تماس تلفنی میان روسای جمهور دو کشور پس از انقلاب رقم خورد و روحانی پاسخ تلفن اوباما را داد. مکالمه‌ای کوتاه با پیامی بزرگ. 

حالا از آن روزها ٤ سال گذشته. حسن روحانی برای دومین بار به عنوان رییس‌جمهور ایران انتخاب شده اما آن سو روی کار آمدن ترامپ تمامی امیدها برای فروریختن دیوار بی‌اعتمادی میان ایران و امریکا را به باد داده است. اگر در مهرماه ٩٢ گمانه‌زنی‌ها مبنی بر دیدار روحانی و اوباما بود حالا فضا به گونه‌ای است که نه‌تنها هیچ کس تصور نمی‌کند کمترین دیالوگی میان دو رییس‌جمهور برقرار شود که حتی دیدار وزرای خارجه دو کشور و بحث بر سر مهم‌ترین مساله یعنی برجام نیز منتفی اعلام شده است. 

این دو تصویر به خوبی نمایش‌دهنده وضعیت رابطه ایران و امریکا است. اما نه هدف روحانی از این سفر بهبود رابطه با امریکا است و نه در آن سو کسی به این سفر به عنوان یک فرصت نگاه می‌کند. 

با این حال روحانی یک بار دیگر این فرصت را یافته تا در مجمع عمومی سازمان ملل به سخنرانی بپردازد. جایی که روسای جمهور پیش از او همواره در آن نشست خبرساز بوده‌اند. او در پنجمین سفرش به امریکا به عنوان نماینده ملت ایران سربلند از توافق قرن پا به مجمع عمومی سازمان ملل می‌گذارد. 

به‌طور طبیعی در سخنرانی رییس‌جمهور ایران و امریکا نشانه‌ها و اشاره‌هایی به رفتار و عملکرد دیگری دیده می‌شود. این‌بار نیز دور از ذهن نیست ترامپ از ایران نام ببرد و روحانی از کارشکنی‌های امریکا در اجرای برجام با دنیا سخن بگوید. در ایران متحدان و منتقدان روحانی منتظرند تا ببینند او چه سرفصل‌هایی را برای این سخنرانی آماده کرده است.

در شرایطی که برجام به عنوان یک توافق بین‌المللی مورد پذیرش جهان قرار گرفته است طرف امریکایی تلاش می‌کند تا راهی برای محکوم کردن ایران بیابد. در ایران نیز مقامات رسمی کشور یکپارچه اعلام کرده‌اند هر حرکت غلط امریکایی‌ها را با قاطعیت پاسخ خواهند داد. فعالین سیاسی و حزبی ایران هر کدام توصیه‌هایی به روحانی دارند.

بررسی ابعاد اهمیت سفر حسن روحانی به نیویورک از منظر جلال جلالی‌زاده، حمیدرضا ترقی، داریوش قنبری و حشمت‌الله فلاحت‌پیشه به شرح زیر است: 

**شما به عنوان یک فعال سیاسی توقع دارید آقای روحانی از تریبون سازمان ملل چه مسائلی را مطرح کند؟
قنبری: تریبون مجمع عمومی سازمان ملل برای بیان مواضع کشور‌ها و در راستای حل معضلات و مشکلات جهانی است. برجام هم در مسائل حوزه سیاست خارجی کشور از اهمیت بالایی برخوردار است و آقای روحانی هم به آن خواهد پرداخت. با توجه به الزام‌آور بودن معاهدات بین‌المللی برای طرفین امضا‌کننده، آقای روحانی از امریکایی‌ها خواهد خواست که تعهد خود را به برجام بیشتر نشان دهند و از نقض برجام جلوگیری کنند. 

رییس‌جمهور تعهدات امریکایی‌ها را به آنها یادآور خواهد شد. بدعهدی‌های امریکا را در ارتباط با برجام متذکر خواهد شد. انتظار این است که آقای روحانی به این موضوع بپردازد. مساله مهم دیگر مشکلات منطقه است. بحران در خاورمیانه وجود دارد. بحران سوریه و یمن و مداخلات کشورهای دیگر در امورات این کشورها و تلاش‌هایی که در جهت دیپلماسی صورت می‌گیرد و نقض حقوق بشر از جمله موضوعاتی است که خوب است آقای روحانی به آهن بپردازد.

ترقی: با توجه به شرایط کنونی جهان و مسائل منطقه و مباحث مربوط به کشور به نظر می‌رسد که در درجه اول باید به نقش بی‌ثبات ساز سیاست خارجی امریکا در منطقه و غرب آسیا و شرق آن اشاره شود. اقدامات بحران‌زای آمریکا باید مورد محکومیت قرار بگیرد. عدم پایبندی امریکا به تعهدات بین‌المللی مثل برجام باید برای افکار عمومی جهان تبیین شود تا آنها نتوانند ما را ناقض برجام معرفی کنند.

باید همه مردم جهان متوجه شوند که امریکا ناقض برجام است. نکته دیگر ایجاد اجماع جهانی علیه دولت و ارتش میانمار است که جنایاتی را نسبت به مسلمان‌ها اعمال می‌کند. نکته دیگر بحث جنایات ضدحقوق بشری عربستان در یمن است که باید مورد تاکید و توجه ملت‌های جهان قرار بگیرد. آخرین بحث هم تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی به دنبال صلح و امنیت در منطقه است و ادعای امریکا در مورد ایران باطل است.

فلاحت‌پیشه: آقای روحانی باید از نقش مثبت ایران در تبدیل شدن برجام به یک تعهدنامه بین‌المللی مسالمت‌آمیز سخن بگوید و در عین حال نطق مستندی در مورد نقش منفی امریکا در پیش روی این تعهدنامه باید داشته باشد. مساله بعدی مربوط به موضوع تروریسم است که باید به نقش مثبت و قدرتمند ایران و نقش مرموز امریکا در مسائل و مشکلات کشورهای منطقه اشاره شود. همچنین باید بر رویکرد مشارکت دنیا در برنامه‌های توسعه‌ای جمهوری اسلامی تاکید شود.

جلالی‌زاده: روسای جمهور ایران غالبا در سازمان ملل برای بیان مواضع جمهوری اسلامی ایران و پیشنهاداتی را در راستای منافع عمومی مردم جهان داده‌اند. با توجه به وضعیت منطقه و مشکلات و گرفتاری‌هایی که مسلمانان در جهان اسلام با آن مواجه هستند و وضعیت نابه‌سامان برخی کشورها در خاورمیانه انتظار می‌رود که آقای روحانی در خصوص مبارزه با تروریسم و منع سلاح‌های اتمی صحبت‌هایی در سازمان ملل داشته باشد. تقسیم ثروت در جهان باید مورد توجه قرار بگیرد.

بحث محیط زیست که امروز موضوعی جهانی شده و در اولویت قرار گرفته باید در سخنرانی‌های رییس‌جمهور گنجانده شود. آنچه مردم دنیا واقعا به آن نیاز دارند این است که احساس امنیت کنند. اینکه قدرت در جهان تنها در اختیار کشورهای خاصی نباشد و تغییر ساختار سازمان‌های بین‌المللی برای حضور کشور‌های مختلف دنیا و اثر‌گذاری‌شان مورد توجه باشد نیز اهمیت دارد. 

مساله صلح در دنیا مطرح است اما هنوز کشورهایی در دنیا هستند مثل مسلمانان فلسطین و روهینگیا که مشکلات و معضلات زیادی دارند.

**مسائلی که در چند سال گذشته آقای روحانی در سازمان ملل مطرح کرده همچون جهان عاری از خشونت چقدر در بهبود و تلطیف نگاه جهانی نسبت به ایران موثر بوده است؟
قنبری: یکی از تلاش‌هایی که امریکایی‌ها و دیگر کشورهایی که با ایران مناسبات خوبی ندارند، انجام می‌دهند این است که ایران به دنبال حمایت از تروریسم و خشونت است. مشخص است که آقای روحانی قبلا به این مسائل پاسخ داده است. او تلاش کرده است که ایران کشوری طرفدار صلح، دموکراسی و آزادی مطرح کند. 

در مجموع از حقوق بشر و شهروندی در کشورهای منطقه دفاع کند. آقای روحانی همواره در مورد کشورهای منطقه و مشکلات‌شان صحبت کرده است. صحبت در این موارد می‌تواند تعیین‌کننده بوده و پاسخی باشد برای مسائل خلافی که مخالفان کشور در مورد ایران مطرح می‌کنند. انتظار هم این است که به این اتهامات پاسخ دهد. آقای روحانی تلاش کرده است تا چهره‌ای متفاوت از آنچه دشمنان کشور مطرح می‌کنند، به نمایش بگذارد. این رویه بسیار تاثیرگذار بوده است.

صحبت‌های آقای روحانی از تریبون سازمان ملل می‌تواند تثبیت‌کننده تلاش‌های گذشته آقای روحانی در سازمان ملل باشد. همچنین در اصلاح نگرشی که مخالفان تلاش کرده‌اند در ارتباط با ایران شکل گیرد در صحبت‌های آقای روحانی تعیین‌کننده است. خوشبختانه آقای روحانی در گذشته متناسب با استانداردهای بین‌المللی صحبت کرده است.

صحبت‌های آقای روحانی در سازمان ملل تاکنون تاثیرگذار بوده است. برخلاف رییس‌جمهور قبلی که وقتی در سازمان ملل صحبت می‌کرد با صندلی‌های خالی مواجه می‌شد. صحبت‌های آقای روحانی تا به حال متناسب با عرف دیپلماتیک و نرم‌های بین‌المللی بوده و اثرگذار بوده است.

ترقی: قطعا بی‌تاثیر نیست اما متاسفانه رسانه‌های استکباری در استخدام امریکا و صهیونیست نمی‌گذارند این پیام ما به درستی به جهان منتقل شود. از فرصت تریبون آزاد و باز سازمان ملل باید نهایت استفاده برای این نوع مواضع جمهوری اسلامی که نشان‌دهنده صلح‌طلبی است بشود. آنچه واقعیت جهان است این است که استکبار جهانی با رسانه‌هایی که در اختیار دارد مسائل را در چشم جهان وارونه جلوه می‌دهد. قطعا بیان این مسائل از تریبون سازمان ملل بی‌تاثیر نخواهد بود.

فلاحت پیشه: جمهوری اسلامی ایران در رفتار خود نشان داده که در مورد مسائل منطقه چطور می‌اندیشد. در مسائلی مثل برجام و حوزه‌ای مثل کمک به نابودی تروریسم داعش در عمل به دنیا نشان داده که به دنبال چیست. آقای روحانی باید واقع گرایانه در سازمان ملل صحبت کند. بحث جهان عاری از خشونت در سازمان ملل مطرح شود خوب است اما ایران به حدی از مستندات و عمل واقعی در مقابله با تروریسم و دفاع از مظلومان برخوردار است که طرح همان مصادیق به خوبی گویای مساله است تا اینکه یکسری مسائل شعاری در سازمان ملل مطرح شود. 

جلالی‌زاده: اینکه فقط در مجامع موضوعات بیان شوند، کافی نیست. به دنبال آن باید اقدامی عملی صورت بگیرد. در این صورت چندان موثر نخواهد بود. خوب است که اگر مساله صلح در دنیا را مطرح می‌کنیم راهکارهای رسیدن به آن از دیدگاه ایران را نیز مطرح کنیم. این مساله می‌تواند نفوذ و جایگاه ایران را در بین کشورهای جهان را زیاد کند.

**اهمیت سخنان رییس‌جمهور در سازمان ملل چیست؟تفاوت نگاه شما و جناح سیاسی‌تان با جناح رقیب در چیست؟
قنبری: مباحثی که در مجمع عمومی بیان می‌شود، در تعیین خط مشی‌های سازمان ملل مهم است. بسیاری از کنوانسیون‌های بین‌المللی تحت‌تاثیر این صحبت‌ها تدوین شده‌اند. مجمع عمومی در شکل دادن به کنوانسیون‌های بین‌المللی که منابع عمده در حقوق بین‌الملل هستند، تعیین‌کننده بوده است. سازمان ملل دارای ارکان مختلفی است اما یکی از عالی‌ترین ارکانش مجمع عمومی است.

این مجمع عالی‌ترین کنگره جهانی را برگزار می‌کند که کشورهای مختلف در آن به بیان دیدگاه‌های خود می‌پردازند. با توجه به وظیفه سازمان ملل در حفظ صلح و امنیت جهانی اجلاس‌های مجمع عمومی بسیار مهم و اثرگذار است. اگرچه به هر حال رکن دیگر سازمان ملل یعنی شورای امنیت است که مستقیما وظیفه حفظ امنیت بین‌المللی را به عهده دارد اما بیان دیدگاه‌ها در مجمع عمومی بسیار تعیین‌کننده است. 

ترقی: فرصت مناسبی است تا بتوانیم از تریبون سازمان ملل پیام ایران را به جهانیان برسانیم. اگر نتوانیم در این پیام حق مطلب را ادا کنیم، ضرر سنگینی را متحمل شده‌ایم. در کلمه به کلمه‌ای که استفاده می‌شود باید بتوانیم افکار عمومی جهان را به مبانی فکری، اعتقادی و ایدئولوژیک کشور آشنا کنیم. اگر از این فرصت درست بهره ببریم بی‌تردید در عرصه بین‌المللی پیشرفت خوبی خواهیم داشت. 

آقای روحانی در مقام رییس‌جمهور ایران در این اجلاس نباید محافظه‌کارانه عمل کند یا از موضع ترس و انفعال در مسائل بین‌المللی ورود داشته باشد. بلکه ایشان باید اقتدار و منطق قوی جمهوری اسلامی را به جهانیان نشان دهد. محافظه‌کاری در شأن جمهوری اسلامی نیست. باید با شفافیت و قاطعیت و اقتدار برخورد کنیم که پشتوانه آن ملت و رهبری ایران است. 

فلاحت‌پیشه: معتقدم که در قالب دیپلماسی رسمی در حاشیه اجلاس می‌توان با سران کشورهای مختلف مذاکره کرد تا گشایش در مناسبات اقتصادی و جلب سرمایه‌های خارجی ایجاد شود. امروز برای پیشبرد برنامه‌های کشور نیاز به سرمایه خارجی داریم. این فرصتی است که به وجود آمده و باید از آن استفاده کرد. بعضا روسای جمهور تنها برای تعریف آرمان‌ها و مسائل غیرواقعی و شعاری استفاده می‌کنند که چندان ضرورت ندارد.

کشورهایی آرمان‌های‌شان را عنوان می‌کنند که در عمل کاری نکرده باشند اما من معتقدم که ایران به اندازه کافی در برجام حسن‌نیت نشان داد و قدرتی که در مقابله با داعش داشت و جذابیتی که دارد می‌تواند برای دیگر کشورها جذب‌کننده باشد. در حاشیه نیز می‌توان مذاکرات را پیگیری کرد.

جلالی‌زاده: رییس‌جمهور با توجه به جایگاهی که در کشور دارد بیشتر به دنبال اجرای قانون، عدالت‌طلبی، توسعه و احقاق حقوق شهروندان است اما انتظار می‌رود که رییس‌جمهور به عنوان یک شخصیت معتدل بر میانه‌روی و تساهل در دنیا و به‌خصوص در روابط بین‌الملل پیشنهادهای لازم را ارایه دهند و یک چهره میانه‌رو مخالف افراط گرایی را در دنیا نشان دهند. موضع‌گیری‌های روسای جمهور قبلی نشان‌دهنده جهت‌گیری ایران در جامعه جهانی بوده و از این پس نیز خواهد بود.

**مسائل سیاست خارجی چه نقشی در مرزبندی‌ها و تغییرات در جغرافیایی سیاست داخلی داشته و دارد؟
قنبری: سیاست خارجی و به خصوص سیاست بین‌الملل به عبارت دقیق‌تر نقش قاطع مهم و تعیین‌کننده‌ای در سیاست داخلی کشور‌ها دارد و در این هیچ تردیدی نیست. کنوانسیون‌های بین‌المللی در جهت‌گیری قوانین داخلی کشورها اثرگذار هستند. آثار اینها در حال افزایش است و حتی برخی متخصصان در بحث جهانی شدن از دولت جهانی صحبت می‌کنند و سازمان ملل را به نوعی مبنایی برای یک دولت قاونی تلقی می‌کنند. 

تصمیمات بین‌المللی و جهت‌گیری‌های سیاست بین‌الملل در جهت‌گیری‌ها و خط مشی‌های سیاست داخلی اثرگذار است. امروزه آنقدر این اثر زیاد شده است که برخی از متخصصان روابط بین‌الملل از فرسایش حاکمیت ملی کشورها حرف می‌زنند. به‌طوری‌که کشورها دیگر مثل گذشته نمی‌توانند به استناد اصل حاکمیت داخلی شان هر طور که مایل هستند تصمیم بگیرند و به الزامات سیاست بین‌الملل بی‌تفاوت باشند. 

ترقی: سیاست خارجی کشور بسیار در مسائل داخلی کشور تاثیرگذار است. این‌گونه نیست یک سیاست خارجی را بدون توجه به آثار و تبعاتش در داخل کشور دنبال کنیم. به نظر می‌رسد به هر میزان که نماینده نظام جمهوری اسلامی در عرصه بین‌المللی منطق سخنرانی‌اش بر اراده عمومی مردم معطوف باشد، نشان‌دهنده این است که نظام جمهوری اسلامی در سیاست خارجی‌اش همچون سیاست داخلی از یک وحدت و انسجام برخوردار است و باید سعی کنیم طوری عمل کنیم که برای کشور نیز غرورآمیز و عزت‌بخش و با ایجاد انگیزه و امید و اقتدار باشد.

فلاحت‌پیشه: فعالان سیاسی ایران به این حد از پختگی رسیده‌اند که مسائل و مشکلات داخلی را با مسائل خارجی کشور مخلوط نکنند. در خارج کشور باید یکدست و متحد عمل کنیم. در مورد برجام ما باید موضعی متحدانه داشته باشیم. سیاست نظام در حوزه بین‌المللی اهمیت دارد و رییس‌جمهور نیز باید آن را اجرا کند.

جلالی‌زاده: رییس‌جمهور نماینده ملت ایران در سازمان ملل است. چهره‌ای از امنیت و رفاه و تمدن کشور در چشم جهان نشان دادن بسیار مهم است. کشورهای دیگر وقتی وضعیت ایران را مشاهده می‌کنند باید احساس کنند که ایران مملو از وحدت و همبستگی و امنیت است. اگر چنین چهره‌ای از کشور منتقل شود، اثرگذاری‌مان در بین کشورهای دنیا را بالا می‌برد.

منبع: روزنامه اعتماد