ضرورت‌های ازدیاد برداشت از میادین نفتی قدیمی
تعیین ضریب بازیافت از مخازن هیدروکربوری از پیدایش صنعت نفت مورد توجه شرکت‌های نفتی بوده است. با کشف یک میدان نفتی، یکی از موضوعات مهم و کلیدی، به دست آوردن تخمینی از میزان درآمد حاصل از تولید نفت/گاز از مخزن است.
این میزان درآمد وابسته به میزان نفت قابل استحصال بوده که کسری از حجم کل نفت درجای مخزن بوده که این کسر عموما به عنوان ضریب بازیافت (Recovery Factor) شناخته می‌شود. هرچند در موارد بسیاری استفاده از روش‌های ازدیاد برداشت به افزایش دبی تولید نیز می‌انجامد اما باید توجه داشت که افزایش ضریب بازیافت یک مفهوم طولانی‌مدت است که در نهایت به تولید تجمعی بیشتری از مخزن می‌انجامد. نکته حایز اهمیت در این خصوص استفاده صحیح از «مدیریت مخازن» با توجه به خصوصیات سنگ و سیال مخزن طی دوره تولید است.
با در نظر گرفتن میزان نفت خام درجای اولیه کل کشور و با احتساب ضریب بازیافت نهایی حدود ٢٥ درصد، میزان ذخیره قابل استحصال نهایی نفت خام بالغ بر ٥/١٧٥ میلیارد بشکه خواهد بود که حدودا کمتر از ٥درصد از این ذخیره مربوط به ضریب بازیافت ثانویه خواهد بود. افزایش این ضریب بازیافت به میزان یک درصد جزو تکالیف، راهبردها و برنامهریزیهای شرکت ملی نفت ایران است. جهت روشن شدن موضوع توجه به این نکته ضروری است که تنها همین یک درصد افزایش ضریب بازیافت، می‌تواند ثروتی بیش از٢٨٠میلیارد دلار را برای کشور به ارمغان آورد.
هرچند استفاده از روش‌های ازدیاد برداشت ثانویه در برنامه‌های شرکت ملی نفت ایران مد نظر قرار گرفته؛ لیکن حرکت به سمت استفاده از روش‌های ثالثیه ازدیاد برداشت (که نیازمند تکنولوژی و هزینه‌های سرمایه‌ای و عملیاتی بالاتری است) اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
در این راستا سبدی از انواع قراردادهای بالادستی شامل مدل جدید قراردادهای بالادستی نفت، قراردادهای بیع متقابل و قراردادهای EPCFبه‌منظور فراهم کردن زمینه مناسب جهت حرکت به این سمت طراحی و اجرا شد که از آن می‌توان به عنوان دستاورد مهم دولت و زمینه‌ساز سایر فعالیتها و برنامه‌ها نام برد. به‌منظور تحقق این اهداف، مجموعه فعالیت‌های هفت‌گانه زیر صورت پذیرفته است:
١- پروژه انتقال و توسعه فناوری بخش بالادستی با تاکید بر بهبود تولید و ازدیاد برداشت در ٢٠ میدان نفتی و گازی شامل ٥٢ مخزن با ٩ دانشگاه و مرکز تحقیقاتی جهت ارتقای توان علمی و فناوری‌های موجود
٢- مطالعه مخازن هیدروکربوری کشور توسط شرکت‌های معتبر بین‌المللی و ارایه سناریوی برتر ازدیاد برداشت از این مخازن در مسیر انعقاد قراردادهای جدید بالادستی نفتی
٣- اجرای عملیات تزریق گاز امتزاجی برای نخستین‌بار در کشور
٤- استمرار تزریق آب و گاز در میادین قدیمی نفتی خشکی و دریایی با رویکرد حفظ و افزایش تولید
٥- توانمندسازی شرکت ملی نفت ایران با کسب فناوری و دانش بهروز در اجرای طرح‌های نوین ازدیاد برداشت از مخازن هیدروکربوری با هدف ایجاد ظرفیت لازم جهت مشارکت در طرح‌های توسعه ازدیاد برداشت بین‌المللی
٦- اجرای طرح‌های متعدد پژوهشی در حوزه ازدیاد برداشت از مخازن نفتی
٧- برنامه‌ریزی در جهت استفاده از منابع سرمایه‌ای داخل کشور (صندوق توسعه ملی، ظرفیت‌های قانونی بودجه سنواتی و...) در جهت اجرای طرح‌های ازدیاد برداشت لازم به ذکر است عدم به کارگیری به موقع این روش‌ها باعث افت تولید جبران‌ناپذیری در میزان نفت خام کشور خواهد شد.
لذا جهت جلوگیری از این افت تولید و به منظور تسریع در فعالیت‌های اجرایی ازدیاد برداشت موارد ذیل در برنامه‌های آتی شرکت ملی نفت ایران قرار گرفته است از آن‌جمله می‌توان به «تسریع در رونداجرای قراردادهای بالادستی نفتی»؛ «تخصیص بخشی از درآمد حاصل از قانون هدفمندی یارانه‌ها در طرح‌های ازدیاد برداشت»؛ «تخصیص بودجه جداگانه جهت عملیات ازدیاد برداشت از محل افزایش تولیدات ناشی از اجرای آن نسبت به خط پایه تخلیه (حالتی که این عملیات صورت نگیرد)»؛ «برنامه‌ریزی جهت کسب اطلاعات دقیق از مخازن و مشخصه‌سازی بهینه مخزن»؛ «مدل‌سازی و شبیه‌سازی فرآیندهای حاکم بر جریان سیال در مخزن»؛ «انجام طرح‌های آزمایشی ازدیاد برداشت در مقیاس آزمایشگاهی و مخزنی»، «به‌روزرسانی مطالعات مخزنی و بهینه‌سازی سناریوهای پیش بینی تولید با استفاده از شرایط حال مخزن» اشاره کرد. همان‌گونه که قبلا ذکر شد تحقق درآمدی بیش از ٢٨٠ میلیارد دلار، ناشی از افزایش یک درصدی ضریب بازیافت، نیازمند استفاده از تکنولوژی بهروز و سرمایهگذاری کلان (در حدود ٢٠ میلیارد دلار) خواهد بود.
اعتماد
