استاد انسان شناسی دانشگاه تهران و مدیر موسسه انسان شناسی و فرهنگ، انتخابات را فرصت دانست و گفت: تحکیم دموکراسی جز در مشارکت از راه دیگری میسر نیست و اگر جامعه آن قدر هوشیار باشد که در این انتخابات، مشارکت حداکثری کند به سود خود و آینده گام برداشته است.

انتخابات موضوعی کاملا سیاسی است اما جریانات اجتماعی و مردم، نقش تعیین کننده و بسزایی در کم و کیف آن ایفا می کنند.
از زاویه ای دیگر، حضور مردم و مشارکت فعالانه آنان در معنای عام، بخشی از توسعه اجتماعی است و در زمینه مسائل سیاسی، شاخص اصلی برای مشارکت، شرکت و حضور فعالانه مردم، احزاب و سازمان های مردم نهاد در انتخابات است.
از این رو با نگاهی اجتماعی به موضوع انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری و نیز پنجمین انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، گفت و گویی با دکتر ناصر فکوهی ،‌استاد انسان شناسی دانشگاه تهران و مدیر موسسه انسان شناسی و فرهنگ انجام شد که مشروح این گفت و گو بدین شرح است:

**ایرنا: آقای دکتر فکوهی به عنوان یک انسان شناس، ارزیابی شما از نگاه جامعه(مردم) به انتخابات پیش رو چیست؟
**فکوهی: هر انتخابات جدید، فرصتی است که پیش می‌آید تا مسئولان و مردم به نوعی تمرین دموکراسی داشته باشند و مشکلات ساختاری و سایر موانع برای باز‌شدن فضای سیاسی را تا اندازه ای حتی اندک، بازگشایی کنند.
انتخابات، فرصت است و توجه به این فرصت برای تغییر و ایجاد دگرگونی در جهت بهتر شدن وضعیت دموکراسی که امری همیشگی است و هرگز نباید از آن باز ایستاد، ضروری است و در برابر یک فرصت، حتی شکننده و پر نقص، بدترین واکنش، بی‌توجهی یا غیبت‌کردن از مشارکت است که در واقع عدم مشارکت یعنی گذشتن از حق خود و از دست دادن فرصت است.
جامعه باید هوشیارانه در انتخابات پیش رو مشارکت حداکثری داشته باشد و با حضور فعالانه و موثر در انتخابات گامی به سود خود و آینده بردارد و اگر تن به خیالبافی‌ها دهد، حال چه این خیالبافی، باور به وعده های بچگانه باشد و یا خواب و خیال نسبت به اینکه عدم مشارکت به چیزی جز وضعیت بدتر منجر می‌شود، کاری جز تاسف نمی‌توان کرد.
اگر امروز انتخابات در کشور ما تثبیت شده است و دیگر نمی شنویم که کسی عدم ضرورت انتخابات و حکومتی بودن نظام و نه جمهوری بودنش را زمزمه کند، بی شک به دلیل آن است که همواره در ایران ، مردم انتخابات را با وجود همه مشکلات و مخالفت هایشان با هر جناحی، جدی گرفته اند ولی باید بدانیم که تضمین تحکیم دموکراسی جز در مشارکت در دموکراسی از راه دیگری میسر نیست.

**ایرنا: میزان پویایی و امید به تغییرات مثبت در مردم در حوزه سیاسی را چطور ارزیابی می کنید؟
**فکوهی: به نظرم مردم به حق، نسبت به حوزه سیاسی اعتماد چندانی ندارند. البته به جز یک پدیده جهانی که در همه جای جهان به وجود آمده است، این امر، دلایل داخلی هم دارد که مهم‌ترین آن ضربه ای است که دولت های نهم و دهم به تاریخ معاصر و نظام در ایران وارد آوردند.
در تاریخ معاصر هیچ فاجعه سیاسی به این حد به کشور ما ضربه نزده است؛ قطعنامه های پی ‌در‌ پی، تحریم ها، انفراد کامل جهانی، سقوط ارزش پول، به باد‌رفتن صدها میلیارد دلار ثروت ملی که به نسل های آتی تعلق داشت، گسترش عوام گرایی (پوپولیسم) و اوباشی گری (لومپنیسم) و خرافات گرایی در جامعه، بر باد دادن آبروی امر سیاسی، ضربه زدن به نهادهای مهمی چون ریاست جمهوری، سازمان برنامه و بودجه، روی کار آمدن مسئولانی در بالاترین مقامات که هم اکنون به جرم فساد در زندان هستند، تنها بخش کوچکی از ضربه هایی است که این دو دولت با شعارهای عوام گرایانه و انقلابی‌گری های توخالی به نظام، زدند و بدون‌شک در آینده با آرامش، باید به این ضربات پاسخ داده شود.
اگرچه معتقدم که دولت‌های نهم و دهم بزرگ ترین ضربات را به تاریخ ایران معاصر زدند، اما فکر نمی کنم این کار را لزوما تعمدی انجام داده باشند بلکه این کارها حاصل ناآگاهی، خود محور‌بینی، بی توجه به نظرات افراد دلسوز و متخصص، نبود درک جهان و سر در لاک خود فرو بردن و دائم شعار دادن‌هایی است که می دانیم جز اینکه گوش‌های خودمان را آزار دهد بر هیچ ‌چیز دیگری تاثیری ندارد.
اما این تنها دلیل بی اعتمادی نیست، دلیل دیگر آن است که چه پیش و چه پس از دولت های نهم و دهم، سیاست دولت هایی که روی کار آمدند، نسبت به شعارهای انقلاب، اقشار ضعیف، بهداشت، آموزش، مسکن و زیرساختارهای اساسی کشور، بی توجه بوده است و تشویق مصرف گرایی و تجمل را داشتند که نتیجه اش دودی است که حتی به چشم ثروتمندترین مردم این کشور هم می رود و از جمله آلودگی هوا، شیوع بیماری ها، نا امنی جاده ها مواردی است که موجب ناامیدی مردم می شود.
اما در هر ناامیدی، امیدی هست و گمان می‌کنم انتخابات، فرصتی است که باید در بحث‌های عمومی با رعایت ادب و اخلاق این مسائل مطرح و از تهمت ‌زدن، شایعه ‌پراکنی، سخنان زشت، دروغگویی، بی آبرویی، رسواگری و وقاحت کناره گیری کامل شود.

**ایرنا: فکر می کنید مطالبات مردم و انتظاراتشان به کدام حوزه ها بیشتر معطوف می شود؟
**فکوهی: مطالبات مردم همیشه مشخص بوده است. هر چند باید دائم آنها را تکرار کرد؛ مطالبات مردم بیش و پیش از هرچیز، باور داشتن مسئولان به شعارها و اهداف انقلاب اسلامی است که این نظام را بنیان گذاشته‌اند و از همه مهم‌تر، مطالبه مردم این است که شایسته سالاری، سلامت نفس، اخلاق، دین داری و شعور جای بی اخلاقی، بی دینی، تجمل گرایی و فساد را بگیرد.
از جمله دیگر مطالبات مردم، فضای باز سیاسی است؛ برداشته شدن ممنوعیت ها از شبکه های اجتماعی، ماهواره ‌ها و اینترنت و پر سرعت شدن آن، موضوعات مهمی است و دولت‌ها مطمئن باشند با این آزادی ها مردم به فساد و گمراهی کشیده نمی‌شوند بلکه احساس امنیت و آزادی آنان، نظام را بیمه خواهد کرد.
مطالبه بعدی مردم آن است که به سبک های زندگی متفاوت و تفاوت سلایق در چارچوب قوانین احترام گذاشته شود و یک گروه نخواهد سلیقه خود را به همه، حتی به بهای دروغگو کردن و ریاکاری همه جامعه، تحمیل کند.
دولت ها باید از دخالت در زندگی خصوصی مردم پرهیز کنند و مردم را کودک فرض نکنند و دائم نصیحت‌های بچه‌گانه به آنان نداشته باشند بلکه به مردم اعتماد کنند و خود را دایه مهربان‌تر از مادر ندانند.
همچنین مردم می خواهند که دولت های حاکم بر ایران درک کنند که بر یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان حکومت می کنند که به دلایل ایدئولوژیک، غیر‌دینی و غیرشرعی، خود را از بخش بزرگی از درآمدهایش مثلا در گردشگری محروم کرده است.
دولت‌ها بدانند، مردم ما همواره در اکثریت مطلق خود، دین و ایمان و آبرو و شرف داشته و دارند و مردم نیاز ندارند کسی به آنان چنین فضیلت هایی را بیاموزد و دولت‌ها باید درک کنند که دست از تصدی گری بردارند و کار را به نهادهای مردم محور بسپارند.
دولتمردان باور داشته باشند که توسعه یافته ترین کشور منطقه هستیم و مردان و زنان این کشور از سرمایه فرهنگی بالایی برخوردارند، وجود پنج میلیون دانشجو و میلیون ها جوان در حال تحصیل، سرمایه های این کشور است که باید مورد توجه قرار گیرد.
چنین جامعه ای را نمی‌توان مثل صد، دویست یا پانصد سال پیش بر اساس روابط خانوادگی اداره کرد و نباید در آن، مردم بسیاری هنوز از رفاه حتی نسبی و دسترسی به حداقل‌هایی چون مسکن، آموزش و بهداشت برخوردار نباشند.
متاسفانه هنوز برخی از نامزدها شعارهایی را مطرح می کنند از جمله افزایش یارانه که این شعارها کشور را تا مرز ویرانی پیش می برد این درحالیست که این گونه شعارهای غیرمسئولانه، تنها بازی کردن با سرنوشت مردم نیست، بلکه به سخره گرفتن ارزش ها و شعارهای انقلاب نیز هست.

**ایرنا: نقش اعتماد اجتماعی به عنوان یکی از مقوله های اصلی سرمایه اجتماعی را در انتخابات چقدر می دانید؟
**فکوهی: اعتماد اجتماعی برای بالا بردن مشارکت بسیار مهم است و مردم همیشه از خود می پرسند که برای چه در این انتخابات شرکت کنیم و شرکت ما در انتخابات پیشین چه چیزهایی برای ما به بار آورده است.
واقعیت این است که مردم نسبت به قدرت های سیاسی بی اعتمادند، زیرا رفتار آنان در آستانه انتخابات عوض می شود، فضا تا حدی باز می شود، سطح تحمل ها بالا می رود، گشت‌ها جمع می شود ولی بعد از آن، دو مرتبه فضا بسته می شود و این باز و بسته کردن فضا و این تغییر رویه‌ها، کار درستی نیست.
بهتر است دولت ها به میزان متعادل و آرام، فضا را در حد ظرفیت جامعه باز کنند ولی این کار پیوسته باشد، نه اینکه به این گونه باز و بسته کنند و زمینه بی اعتمادی در جامعه را فراهم آورند.

**ایرنا: نقش سازمان های مردم نهاد، احزاب و گروه های سیاسی را در جلب مشارکت مردمی چقدر می دانید؟
**فکوهی: من به احزاب و گروه های سیاسی اعتقادی ندارم البته بدین معنا نیست که حسن نیات آنها را زیر سئوال ببرم، بلکه معتقدم در کشورهایی مثل کشور ما، مشکل اساسی در امر سیاسی نیست بلکه در خود جامعه است و برای حل این مشکل، جامعه باید آستین همت بالا بزند نه اینکه انتظار داشته باشد که قدرت سیاسی بتواند کاری انجام دهد.
بهترین کار دولت‌ها این است که شرایط لازم برای فعالیت سازمان‌های مردم نهاد را فراهم کنند که اگر دولت‌ها این موضوع را به درستی درک کنند، 80 در‌صد مشکلات ما حل خواهد شد‌.
در زمان حاضر، شمار سازمان‌های مردم نهاد ما بسیار اندک است ولی اگر همین تعداد اندک، فرصت داشته باشند و اصل بر اعتماد دولت‌ها به مردم باشد، سازمان های مردم نهاد می توانند بدون شک در‌پی ‌ساختن و باز کردن فضا در آرامش و ایجاد همگرایی ملی برآیند.
بنابراین اعتماد رابطه ای دو سویه است و براساس عقلانیت و روال طبیعی در جامعه، دولت ها باید به مردم اعتماد کنند تا مردم هم به آنها بالاترین اعتماد را داشته باشند.

**ایرنا: مسئولان برای جلب مشارکت مردم چه اقداماتی باید انجام دهند؟
**فکوهی: مسئولان اگر در طول مدت فعالیت یک دولت چهار ساله، 20 در صد مطالبات مردم را اجرا کنند، اگر مردم قانع شوند، نه امروز بلکه تا 20 سال آینده به آناناعتماد خواهند کرد و مطمئن باشید که بالاترین حد از قدردانی را از خود نشان خواهند داد.
جامعه ایران نیاز به دموکراسی در بالاترین سطح دارد و ناچار است که دموکراسی را به اجرا در آورد و این موضوع بزرگ ترین تضمین امنیتی برای حفظ نظام است.
از سوی دیگر هم دشمنان ایران، بهترین راه را برای هر حمله ای در آن می بینند که کم ترین نشانه ای از نبود دموکراسی و سیستم های فساد و مافیایی بیابند و آن را چند صد برابر بزرگ کنند بنابراین نباید به هیچ رو به آنان فرصت چنین کاری را داد.
به گزارش ایرنا، انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری، همزمان با پنجمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا و میان دوره ای مجلس شورای اسلامی روز جمعه ٢٩ اردیبهشت ماه در سراسر کشور برگزار می شود.

منبع خبر: ایرنا