یک تحلیلگر بازار سرمایه، تغییرات مکرر برای بازار سرمایه را یک آسیب جدی برای این بخش دانست؛ بویژه در شرایط ملتهب که بدترین زمان تغییر قوانین و مقررات است.

مصوبه‌ای که در آغاز این هفته از سوی رئیس سازمان بورس اعلام شد، واکنش‌های مختلفی در پی داشت. انتقادها تا آنجا پیش رفت که دو روز بعد یکی از دو مورد مهم اعلام شده، یعنی رفع گره معاملاتی به طور موقت تعلیق شد.
تغییرات مکرر قوانین و مقررات بازار سرمایه چه اثری بر روند بازار دارد و راهکار خروج از وضعیت کنونی بازار چیست؟

فردین آقابزرگی تحلیلگر بازار سرمایه در گفت‌وگو با ایرناپلاس توضیح داد: فعالان بازار سرمایه این را به‌عنوان یک اصل می‌دانند که تغییرات مکرر برای بازار سرمایه یک آسیب است؛ به‌ویژه در شرایط ملتهب اعم از مثبت و منفی که بدترین زمان تغییر قوانین و مقررات است. با این حال سازمان بورس به‌علت فشارهای مکرری که بر آن وارد می‌شود تا جلوی شتاب اصلاح قیمت را بگیرد، ناگزیر از این موضوع است.

وی افزود: در اسفندماه بازار به‌طور خودکار به سمت تعادل حرکت می‌کرد، اما شاهد بودیم که دامنه نوسان به منفی ۲ تا مثبت ۶ درصد تغییر کرد. آن زمان گفته شد که در یک هفته تا ۱۰ روز این قانون اصلاح می‌شود، اما دو ماه از این قانون می‌گذرد و بعید است که اصلاح شود و به حالت گذشته بازگردد، هر چند دوباره شاهد تغییر اندک دامنه نوسان بودیم.

بازخورد خوبی از تغییر مقررات نگرفتیم
آقابزرگی با هشدار درباره تغییرات پی در پی قوانین و مقررات، گفت: این روند مناسب نیست و تجربه خوبی از این موضوع نداریم. در ۶ ماه گذشته نیز بازخورد خوبی از تغییرات انجام شده نداشته‌ایم. در این مدت نظام صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌شدت تغییر کرد و در ۶ ماهه نخست سال به صندوق‌های با درآمد ثابت تکلیف شده بود که باید سهام خود را عرضه کنند تا نسبت سهام از دارایی‌های این صندوق‌ها به ۵ درصد برسد. پس از آنکه وضعیت بازار نامناسب شد، به این فکر افتادند که مانع از کاهش شاخص کل شوند. این‌ها خود عامل بازدارنده است.

وی درباره افزایش دامنه نوسان نیز گفت: به طور قطع بازگشت به دامنه نوسان -۵ تا +۵ گزینه بهتری نسبت به شرایط کنونی است. با این حال دامنه -۳ بهتر از -۲ است. منتها باید توجه کرد این انتخاب بین بد و بدتر است و گزینه مناسب حذف دامنه نوسان است. برای مثال در بازار رمزارزها ظرف چند ساعت روند قیمتی به‌شکل طبیعی پی گرفته می‌شود.

این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: بازار به تغییراتی که قرار است از ابتدای اردیبهشت اعمال شود، واکنش خوبی نشان نداد و در روز اعلام این موضوع، همه سهم‌ها صف فروش شدند. باید هر چه سریع‌تر موانع رشد بازار سرمایه برطرف شود؛ از جمله انتشار اوراق که ضربه اساسی از این محل و به نام عملیات بازار باز یا کنترل نرخ بهره دارد به بازار وارد می‌شود.

آقابزرگی گفت: بازار سرمایه در کنار بازار پول، وظیفه تأمین مالی بنگاه‌ها را برعهده دارد. استفاده از بازار سرمایه برای تأمین کسری بودجه دولت و انتشار اوراق برای جذب نقدینگی حقوقی‌ها و نهادهای مالی بزرگ که تحت نظارت یا اداره دولت هستند از جمله مسائلی است که با آن روبه‌رو هستیم. این نهادها به‌صورت دستوری، خریدهایی انجام می‌دهند و از آنجایی که کسری بودجه از این طریق تأمین می‌شود، عملاً تفاوتی با چاپ پول ندارد.

تیغ دو لبه انتشار اوراق
وی افزود: گروهی از کارشناسان استدلال می‌کنند بین چاپ پول و انتشار اوراق، دومی گزینه بهتری است. اما این افراد می‌دانند که انتشار اوراق هم نوعی چاپ پول است و تغییر در پایه پولی هر چند به‌صورت شفاف و با سرعت صورت نمی‌گیرد، اما در نهایت آثار تورمی دارد. به همین علت معتقدم انتشار اوراق باعث کاهش نرخ بهره نمی‌شود.

دوشنبه این هفته بیش از ۳۶ هزار میلیارد تومان اوراق فروخته شد، در حالی که فقط ۴ هزار میلیارد تومان سهام معامله شد. این اوراق نرخ ترجیحی دارد؛ یعنی زمانی که بانک مرکزی می‌خواهد سیاست پولی اعمال کند، با انتشار اوراق، نرخ بهره را به سمت پایین سوق می‌دهد. در این صورت می‌گوییم این عملیات مناسبی و در جهت تقویت بازار سرمایه است، زیرا با کاهش نرخ بهره، جذابیت سرمایه‌گذاری در سهام بیشتر می‌شود.

آقابزرگی اضافه کرد: با این حال اوراق منتشر شده نرخ ترجیحی دارد، یعنی به‌صورت اسمی ۱۵ درصد و ۵ تا ۶ درصد نیز به‌صورت انعقاد قرارداد پرداخت می‌شود و تأثیری در کاهش نرخ بهره ندارد. ضمن اینکه اگر نرخ بهره را کاهش یافته یا در شرف کاهش می‌دیدیم، آیا نباید نرخ تأمین مالی و تسهیلات بانکی کاهش یافته باشد؟ کدام بنگاه را سراغ دارید که با نرخی کمتر از ۲۸ درصد از نظام بانکی تأمین مالی می‌کند؟ این یعنی آن سیاست موفقیت‌آمیز نبوده و فقط آسیبش این است که از طریق بازار سرمایه و به نام عملیات بازار باز دارند تأمین نقدینگی می‌کنند که خود پاشنه آشیل بازار سرمایه شده و به آن آسیب وارد می‌کند.

وی درباره موضوع رفع گره معاملاتی و تعلیق اجرای آن نیز گفت: تأمین خواسته همه فعالان بازار به‌صورتی که همه رضایت داشته باشند، امکان‌پذیر نیست. برخی از فعالان بازار و ذی‌نفعان اعتقاد داشتند با باز گذاشتن دامنه نوسان یا شمولیت گره معاملاتی، ارزش دارایی آن‌ها کاهش می‌یابد. در واقع از آنجایی که بازار حالت طبیعی ندارد، بدون در نظر گرفتن این ملاحظه، با کاهش ارزش دارایی روبه‌رو می‌شوند.

ظاهراً این نظر غالبی بوده که سازمان بورس را نیز مجبور کرد تا اجرای رفع گره معاملاتی را متوقف کند. در صورتی که ریشه اصلی رسیدن به تعادل بازار دو بحث است، یکی توقف و به حداقل رساندن انتشار اوراق و دیگری به تعادل رساندن قیمت با باز کردن دامنه نوسان. در این صورت قیمت‌ها به‌سرعت به تعادل می‌رسند، اما ممکن است آزاردهنده باشد.

این تحلیلگر بازار سرمایه افزود: مصلحتی‌اندیشی‌هایی وجود دارد که بنا به دلایل مختلف صورت می‌گیرد؛ رفع گره معاملاتی همچنان که در آیین‌نامه و مقررات در نظر گرفته شده بود، یکی از راه‌های قانونی برای رسیدن به تعادل است، اما به‌گونه‌ای دارد دیکته می‌شود که روند اصلاح قیمت کُند شود.

انتشار اوراق متهم اصلی وضعیت کنونی بازار
وی تصریح کرد: بازار ما از سوی نهادهای مختلف اعم از مجلس، سیستم‌های نظارتی و... تحت فشار است. طبیعی است که رئیس سازمان بورس نیز چاره‌ای ندارد. در سال ۱۳۹۹ به همین دلایل دو رئیس سازمان بورس تغییر کردند. خواسته‌هایی وجود دارد که ممکن است با خواسته اکثریت متضاد باشد، اما گاهی مصالحی رعایت می‌شود که هیچ منطقی ندارد.

انتظارشان هم این است که عوامل اجرایی مانند رئیس سازمان بورس در پی توجیه برآیند. چه بسا اگر در یک فضای غیرسازمانی از خود ایشان هم بپرسید، برخی موارد را تأیید نمی‌کند، اما اکنون ناچار به اجرای آن است.

آقابزرگی درباره روند خروج پول از بازار سرمایه گفت: بنا به گفته آقای دهقان دهنوی دولت سال گذشته ۶۸۰ هزار میلیارد تومان تأمین مالی از طریق بازار سرمایه انجام داده و ۲۵۰ هزار میلیارد تومان نیز اوراق منتشر کرده است.
خریداران این اوراق اشخاص حقوقی و نهادهای وابسته یا زیر نظر دولت هستند. اگر وضعیت اضطراری مبنی بر لزوم خرید اوراق حاکم نباشد، این نهادها منابع خود را درگیر سهام می‌کنند، در نتیجه قیمت سهام افزایش می‌یابد. سال گذشته حجم معاملات روزانه حداقل ۲۰ تا ۲۵ هزار میلیارد تومان بود. اما هنگامی که منابع برای انتشار اوراق صرف می‌شود، پولی برای خرید سهام باقی نمی‌ماند.

به گفته وی، هنگامی که مردم تشویق به سرمایه‌گذاری در بورس می‌شوند و گفته می‌شود شاخص افت نمی‌کند، اما پس از آن اتفاقات دیگری رخ می‌دهد، مشخص است که اعتماد مردم خدشه‌دار می‌شود. اصلی‌ترین ریشه وضعیت کنونی بازار سرمایه انتشار اوراق و ایجاد موانع برای عدم رسیدن به نقطه تعادلی است.