«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری ایالات متحده در راستای رویکرد تقابلی خود علیه رسانه، این‌بار با شبکه اجتماعی توئیتر درگیر شده‌است. تحلیلگران اعتقاد دارند شخصیت استبدادی وی موجب تحمل‌ناپذیری برابر انتقادات و دشمنی با رسانه‌ها می‌شود.

«دونالد ترامپ» از همان روزهای نخست ورود به اتاق بیضی کاخ سفید رویکردهای خاصی را در مورد رسانه‌ها در پیش گرفت. با وجود این که بسیاری از چهره‌های سیاسی نهایت تلاش خود را انجام می‌دهند تا حتی با رسانه‌های زاویه‌دار و مخالف خود هم به گونه‌ای رفتار کنند که باعث تحریک افکارعمومی ‌نشوند یا بر میزان دشمنی رسانه‌ها اضافه نکنند اما ترامپ همیشه تلاش کرده‌است تا به هر صورت ممکن رسانه‌های منتقد خود را نزد مخاطبان محکوم و ساکت کند.

دونالد ترامپ تقریبا با بیشتر رسانه‌ها مساله دارد و همیشه مشکل را به خبرهای جعلی، زرد یا دروغ رسانه‌های مخالف خود نسبت می‌دهد. ترامپ خود را از هر گونه مخالفت و رفتار انتقادی طرف مقابل بری می‌پندارد. رهبر آمریکا تقریبا اکثر روزنامه‌ها و شبکه‌های خبری این کشور را دشمن خود می‌داند و از هیچ تلاشی برای سرکوب آن‌ها دریغ نمی‌کند. در راس همه منتقدین ترامپ شبکه خبری «سی.ان.ان» و روزنامه‌های «واشنگتن پست» و «نیویورک تایمز» قرار دارند. تقریبا تنها بنگاه خبری همسو با ترامپ که از تیغ انتقادهای وی هم مصون نبوده شبکه «فاکس نیوز» بوده‌است.

مهمترین دلیل ترامپ نوع موضع‌گیری این رسانه‌ها در سال ۲۰۱۶ و دوران رقابت‌های انتخاباتی است زیرا بیشتر رسانه ها وی را فرد لایقی برای ورود به کاخ سفید نمی‌دیدند. ترامپ در همان زمان هم به رسانه‌ها می‌تاخت. وی در یکی از نشست‌های انتخاباتی خود به خبرنگاران و نمایندگان رسانه‌ای که در نشست حضور داشتند با دست اشاره کرد و آن‌ها را افرادی وحشتناک و نفرت انگیز توصیف کرد و دشمنی آشکار خود با رسانه‌ها را عیان ساخت.

البته ترامپ پیش از ریاست جمهوی در رسانه فعال بود. حضور در تاک‌شوهای تلویزیونی و فیلم‌های سینمایی نشان از شناخت وی از اثرگذاری و اهمیت رسانه است. این میزان عداوت وی هم تنها زمانی بروز یافت که از رفتار یا سیاست‌های ترامپ انتقاداتی صورت گرفت و در غیراین‌صورت رسانه‌ها با رئیس جمهوری آمریکا مشکلی پیدا نمی‌کردند.

چالش راستی‌آزمایی توئیتر برای ترامپ

ترامپ رسانه‌های منتقد را دشمن مردم می‌داند و از مصاحبه اختصاصی با آن‌ها و حتی پاسخ دادن به سوالاتشان در نشست‌های خبری امتناع و خبرنگار آن‌ها را معمولا اخراج می‌کند. البته این خط مشی از همان ابتدا مورد انتقاد طیف گسترده‌ای از رسانه‌ها قرار داشت به گونه ای که در سال ۲۰۱۸ بیشتر از یک‌صد رسانه نوشتاری آمریکا در اعتراض به رویکرد ترامپ در یک روز سرمقاله‌هایی را در انتقاد از حملات ترامپ به رسانه‌ها منتشر کردند.  

رویکرد و رفتار وی در زمینه تلاش برای سرکوب و حتی خفه‌کردن رسانه‌های منتقد در همان ماه‌های نخست ریاست جمهوری او آشکار شد. رئیس جمهوری آمریکا اوایل سال ۲۰۱۷ فایل ویدئویی دستکاری شده‌ای را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد که  وی را همچون یک قهرمان ورزش بوکس در حال ضربه زدن و ناکار کردن شبکه خبری سی.ان.ان نشان می‌داد.

در چند روز گذشته هم دونالد ترامپ با مهمترین ابزار رسانه‌ای و حتی دیپلماتیک خود یعنی شبکه اجتماعی توئیتر درگیر شد. وی که روزانه ده‌ها پیام را در محیط این پیام‌رسان منتشر می‌کند و بسیاری از خبرهای مهم مربوط به سیاست داخلی و خارجی این کشور از برکناری افراد تا تصمیم تازه اقتصادی را ابتدا در توئیتر منتشر می‌کرد، به ناگهان این رسانه‌ها را دشمن آزادی بیان عنوان کرد و با صراحت از برخورد با این شرکت سخن گفت.

پس از آنکه دونالد ترامپ پیام‌هایی را در زمینه احتمال تقلب در رای گیری‌های پستی انتخابات آتی این کشور منتشر کرد، توئیتر هم روی پیام‌ها برچسبی با محتوای پیام را «راستی آزمایی کنید» زد. توئیتر با این اقدام پیام‌های رئیس جمهوری آمریکا را به شدت گمراه کننده ارزیابی کرد.

همین اقدام کافی بود تا ترامپ تندترین حملات را به آن شرکت در پیش بگیرد. وی ضمن اینکه توئیتر را به مداخله در انتخابات ریاست جمهوری سوم نوامبر آینده ( آبان ماه ۱۳۹۹) متهم کرد حتی از تغییر در مقررات و متوقف کردن فعالیت توئیتر خبر داد.

ترامپ و دگرگون سازی فرایند اطلاع‌رسانی

تحلیلگران، چهل و پنجمین رئیس جمهوری آمریکا را در کل پدیده‌ای متفاوت از اسلافش می‌دانند که در بسیاری از سیاست‌ها و از جمله رفتار با رسانه خط مشی متفاوتی را می‌پیماید. به طور کلی در عرصه اطلاع‌رسانی نیز رئیس جمهوری کنونی آمریکا فردی ارزیابی می‌شود که رسانه، خبر و ارتباط این دو مقوله را به طور کلی متحول ساخته و دریچه‌ای تازه را برای فرایند خبررسانی باز کرده‌است. بنگاه انتشاراتی معتبر «پالگریو» در کتاب با عنوان جنگ ترامپ با رسانه عنوان داشت انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهوری آمریکا خواب آرام را از جهان زدود. مانند نتیجه نهایی همه‌پرسی برگزیت، انتخاب دونالد ترامپ در ایالات متحده هم شکاف واقعی عمیقی را میان تاریخ شناخته شده و تفسیرهای رسانه‌های جریان‌ساز جدید در گزارش وقایع ایجاد کرد.

با این‌حال کتاب فوق از طریق مجموعه‌ای از اظهارات و تحلیل‌های آکادمیک به بیان واقعیات از جنگ ترامپ با رسانه پرداخت. گروهی از مضامین به‌هم‌پیوسته در تبیین و کشف ریشه‌های دشمنی ترامپ و دلایل و چگونگی سقوط رسانه‌های لیبرال و رشد رسانه‌های راستگرا مطرح شده‌است.

از دیدگاه بسیاری از تحلیلگران خشونت و  تهدید یا به عبارت دیگر ارعاب محور مورد علاقه ترامپ در پیشبرد سیاست‌ها به شمار می‌رود. برخی موضوعات همچون چهره بودن ترامپ در تلویزیون، نوع نامزدی وی در انتخابات و داده‌های کمپین‌های انتخاباتی، استفاده ترامپ از رسانه‌های اجتماعی، نوع نشست‌های خبری او و رابطه رقابت‌گونه وی در مقابل رسانه‌های اصلی و مهم باعث رقم خوردن این تقابل شده‌است. در عمل مطرح کردن مفهوم «خبرهای جعلی» (fake news) و دفاع دولت وی از «واقعیت‌های جایگزین»، همگی از جمله مسائلی است که موجب دگرگونی در روابط گسترده رسانه و سیاست شده‌اند که سرچشمه اصلی آن از ایالات متحده بود.

دانشگاه ام.آی.تی آمریکا نیز در کتابی به موضوع رابطه ترامپ و رسانه‌ها پرداخته و در آن عنوان داشته انتخاب وی اختلال و گسستی بزرگ در فرایند خبر و رسانه بود. در بخشی از این کتاب، نویسنده به کارگیری اصطلاح خبرهای جعلی و استفاده ترامپ از رسانه‌های اجتماعی نوین برای ارتباط با افکار عمومی‌ را نشانه‌ای از تغییر رابطه اطلاعات، خبر و سیاست در قرن ۲۱ ارزیابی کرده‌است.

کتاب فوق دیدگاه‌های ترامپ به رسانه را نیز در چارچوب همان نگاه جنگ سردی می‌داند که از مطرح کردن «مفهوم ما در مقابل آن‌ها» بهره می‌گرفت اما حمله به واقعیات تاریخی، باعث فروپاشی دروازه‌بانان سنتی خبر شده‌است. در این چارچوب توئیت‌های ترامپ پی در پی و مستقیم در معرض دید و تحلیل رسانه‌ها و افکارعمومی قرار می‌گیرد؛ اکنون تحلیل‌ها همگان را به انتخاب یکی از دو گمانه زیر رهنمون ساخته‌است که آیا دولت ترامپ اقتدارگرا است یا شبه‌استبدادی.