فروپاشی برجام نه تنها پایانی بر توافقی هفت جانبه میان ایران و قدرت های هسته ای که به معنای از میان رفتن امیدواری ها به امکان حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات با تکیه بر دیپلماسی و حقوق بین الملل و فراتر از آن آغازی بر بحران های متواتر در سطح خاورمیانه و بین الملل خواهد بود.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، اواخر هفته گذشته باز هم توافق هسته ای اصلی ترین محور اظهارنظر و موضع گیری مقامات دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده قرار گرفت و دو طرف به بیان دیدگاه های خود درباره برجام، وضعیت اجرا و چشم اندازهای آن پرداختند.
سه شنبه هفته گذشته بود که «نیکی هیلی» نماینده آمریکا در سازمان ملل با اشاره به چالش های اصلی خاورمیانه، جمهوری اسلامی ایران را عامل بخش مهمی از مصائب خاورمیانه دانست. دو روز بعد، «مایک پنس» معاون رییس جمهوری آمریکا با تکرار اظهاراتی مشابه تصریح کرد واشینگتن دیگر رفتارهای بی ثبات کننده تهران در منطقه را تحمل نخواهد کرد.
پنس در کنفرانس محافظه کاران آمریکا با یادآوری اظهارات چند هفته پیش «دونالد ترامپ» در موعد تعلیق تحریم های هسته ای گفت آمریکا دیگر توافق «فاجعه بار» هسته ای با ایران را تمدید نمی کند.
در روزهای پایانی دی ماه امسال و پس از خاتمه مهلت تصمیم گیری کنگره آمریکا در خصوص برجام، ترامپ ناچار شد تا دیگر بار این توافق را تایید کند اما تاکید کرد برای آخرین بار به تعلیق تحریم های هسته ای تن داده و در صورت تداوم اوضاع طی چهار ماه آینده، از تمدید مجدد خودداری خواهد کرد. 
ترامپ در تشریح تهدیدات ضدبرجامی خود، تداوم حضور آمریکا در توافق هسته ای را به دائمی شدن محدودیت های هسته ای، تضمین عدم اقدام برای دستیابی به تسلیحات اتمی، توقف برنامه موشکی دوربرد ایران و نیز دسترسی بازرسان بین المللی به همه تاسیسات و اماکن ایران منوط دانست؛ شروطی که بارها از سوی مقامات جمهوری اسلامی رد و برجام توافقی غیرقابل مذاکره اعلام شده است.
در همین ارتباط، «سیدعباس عراقچی» معاون وزیر امور خارجه کشورمان سوم اسفندماه در سخنرانی که در اندیشکده «چتم هاوس» صورت داد بار دیگر از پایبندی جمهوری اسلامی ایران به برجام از زمان انعقاد توافق هسته ای در تیرماه 94 تاکنون سخن گفت؛ رویکردی که پاسخ آمریکایی ها به آن به ویژه طی یک سال گذشته کارشکنی و نقض صریح نص و روح برجام بوده است.
به گفته معاون وزیر امور خارجه در لندن، این کارشکنی ها با ایجاد فضای «بی اطمینانی»، موانعی جدی را پیش روی همکاری های اقتصادی، روابط تجاری، سرمایه گذاری های خارجی و نیز روابط بانکی ایران و جهان به وجود آورده است و تداوم این شرایط سبب خواهد شد تا دلیلی برای پایبندی ایران به تعهدات هسته ای و حضور در برجام باقی نماند.
عراقچی اظهار داشت، موضع گیری های آمریکا نقض صریح متن برجام در خصوص اجرای مفاد توافق هسته ای بر اساس «حسن نیت و در فضایی سازنده» بوده است. در این فضا اگر برجام از دست برود، بحرانی جهانی نمودار خواهد شد.
نگاهی به شرایط و ویژگی های بین الملل کنونی و اوضاع منطقه، سخنان معاون وزیر امور خارجه را نه یک بلوف سیاسی برای حفظ توافق هسته ای بلکه واقعیتی گریزناپذیر نشان می دهد. 
از دید برخی ناظران، وضعیت بین المللی حال حاضر را می توان دارای شباهت هایی با سال های نخستین دهه 30 میلادی در سده گذشته دانست؛ سال هایی که اقدامات بی ثبات کننده کشورهایی چون آلمان نازی و ژاپن برای خروج از جامعه ملل و تجاوز ارتش ایتالیا به اتیوپی، واکنشی قاطع از سوی اعضای این جامعه را به بار نیاورد و در نتیجه، 19 سال پس از تاسیس جامعه ملل (1920 میلادی، 1299 خورشیدی)، جنگی جهانی دوم اروپا و دیگر نقاط جهان را درنوردید.
در شرایط کنونی نیز سکوت و بی تفاوتی جامعه بین المللی به ویژه کشورهای حاضر در توافق هسته ای و شورای امنیت سازمان ملل به عنوان ضامن این توافق در برابر زیاده خواهی و تخلفات آشکار ترامپ و همراهانش در کاخ سفید، صلح و امنیت جهانی را زیر تیغ خواهد برد.
برهم خوردن توافق هسته ای تنها روزنه ها برای فروکش بحران در منطقه پرآشوبی چون شبه جزیره کره را از میان برده و در فضای بی اعتمادی مفرط به عقلانیت رهبران واشنگتن، بر شتابندگی فعالیت های هسته ای پیونگ یانگ خواهد افزود؛ فرایندی که هم شرق آسیا را درگیر تنش های بی پایان ساخته و هم هراس از رسیدن کلاهک های هسته ای کره شمالی به خاک آمریکا را بر سر مردم این کشور خواهد گستراند.
از میان رفتن برجام، مسابقه تسلیحاتی را در سراسر جهان به ویژه در زمینه جنگ افزارهای هسته ای به شکلی چشمگیر شتابان ساخته و خلع سلاح را به رویایی محال مبدل خواهد ساخت. این در حالی است که هم اکنون نیز در جغرافیای پرالتهاب خاورمیانه، کشورهایی چون سعودی فرایند هسته ای شدن را زمینه سازی می کنند و به این ترتیب فروپاشی برجام دومینویی از تلاش برای دستیابی به فناوری و تسلیحات هسته ای را به راه خواهد انداخت.
پیامد غیرقابل انکار تهدیدات آمریکا علیه برجام، شکست جدی ترین تجربه حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بحران ساز بین المللی از طریق دیپلماسی و حقوق بین الملل به شمار می آید و از آن پس، طرفین اختلاف چه در شرق اروپا و اوکراین، چه در سوریه، حاشیه جنوبی خلیج فارس یا مرزهای هند و پاکستان دلیلی برای ترجیح دیپلماسی بر نظامی گری نخواهند یافت.
در این فضا، بی اعتباری نهادهایی چون شورای امنیت، همچنان که اشاره شد خاطره اضمحلال جامعه ملل را زنده ساخته و جهان را یک گام بلند به سوی ناآرامی و بحران پیش خواهد برد.

منبع ایرنا