کنفرانس امنیتی مونیخ در حالی با حضور دهها تن از سران و مقامات ارشد کشورهای جهان برگزار شد که بجز پیشنهادهای مشخص دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران، هیچ راهکار مشخصی برای برون رفت از چالشهای امنیتی ارائه نشد و رئیس کنفرانس با یک خبر بد این کنفرانس را به پایان برد.

پنجاه و چهارمین دوره کنفرانس امنیتی مونیخ از روز جمعه 27 بهمن ماه (16 فوریه) در هتل 'بایریشر هوف' مونیخ آغاز به کار کرد. برنامه نشست امسال بطور خاص بر مساله آینده اتحادیه اروپا به عنوان بازیگری جهانی و همچنین روابط آن با روسیه و آمریکا بود و همچنین تهدیدهای رویاروی نظم لیبرال بین المللی، مناقشه های متعدد در خاورمیانه و تحولات سیاسی در منطقه ساحل (آفریقا) نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت و همچنین از روز دوم کنفرانس موضوع برجام کنفرانس را تحت الشعاع خود قرار داد. در این کنفرانس سه روزه حدود 20 تن از سران کشورها و دولتها و همچنین حدود 500 تن از مقامات ارشد نظامی، سیاسی و دفاعی کشورهای مختلف حضور داشتند.
** هشدار درباره جهان بدون برجام 
با توجه به تاکیدهای گذشته مقام های مختلف اروپایی بر اهمیت توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 برای امنیت اروپا و جهان، چنانکه انتظار می رفت با تهدیدهای مطرح شده از سوی دولت دونالد ترامپ علیه برجام، این موضوع بطور برجسته ای در کنفرانس امسال مونیخ مطرح شد. 
'ینس استولتنبرگ' دبیر کل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) روز جمعه در بخشی از سخنرانی خود با این ادعا که 'ایران نیز (علاوه بر کره شمالی) نگرانی در زمینه اشاعه هسته ای ایجاد می کند' گفت : از این رو متحدان عضو ناتو اهمیت زیادی برای توافق هسته ای قائل هستند و لازم است که این توافق بطور مناسب اجرا شود. وی همچنین پس از سخنرانی خود در پاسخ به پرسش یکی از حاضران، اهمیت توافق هسته ای با ایران و لزوم تداوم اجرای کامل آن را مورد تاکید قرار داد. 
همچنین 'زیگمار گابریل' وزیر امور خارجه آلمان روز شنبه در آغاز دومین روز از کنفرانس امنیتی مونیخ از برجام دفاع کرد و از دولت آمریکا خواست که توافق هسته ای با ایران را حفظ کند. وی با اشاره به مواردی از موفقیت در همکاری های اروپا و آمریکا، از برجام به عنوان یک نمونه موفق از این همکاری ها یاد کرد و گفت: ما (اروپا و آمریکا) در کنار هم با روسیه از دستیابی ایران به سلاح هسته ای جلوگیری کردیم و در کنار هم مذاکرات توافق هسته ای را انجام دادیم. وزیر خارجه آلمان افزود: بنا براین به شریکان آمریکایی توصیه می کنم که توافق هسته ای را حفظ کنند و همراه با ما برای ایجاد راهبردهای جدیدی به منظور مقابله با تاثیر بی ثبات کننده سیاست های ایران در منطقه تلاش کنند. 
'سرگئی کیسلیاک' دیپلمات ارشد روس نیز روز شنبه در میزگردی با موضوع امنیت هسته ای در کنفرانس امنیتی مونیخ گفت: ایران با حسن نیت توافق هسته ای را اجرا و آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز پایبندی ایران را تائید کرده است و ما خواستار ادامه اجرای برجام هستیم. این عضو ارشد مجلس روسیه، سفیر سابق این کشور در واشنگتن و معاون سابق وزیر امور خارجه روسیه، با بیان اینکه برجام توافقی چندجانبه و تلاشی جمعی بوده که شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز آن را تائید کرده است، افزود: اخیرا نشانه هایی از واشنگتن مشاهده کرده ایم، مبنی بر اینکه آمریکا در حال بررسی بازنگری مشارکت خود در این توافق است. اگر این مساله روی دهد، ضربه شدیدی به تلاش های جمعی منع اشاعه هسته ای در جهان خواهد بود. وقتی شما به توافقی دست می یابید، باید درایت و شهامت داشته باشید که آن را تا آخر دنبال کنید. 
در زمان برگزاری همین میزگرد با موضوع امنیت هسته ای، 'ارنست مونیز' وزیر انرژی دولت باراک اوباما نیز در سالن کنفرانس حضور داشت و میکروفون را به دست گرفت و با بیان جنبه های فنی برجام خطاب به 'جان سولیوان' معاون وزارت خارجه دولت دونالد ترامپ که در میزگرد حضور داشت، گفت: نقصی در برجام وجود ندارد که بخواهید اصلاحش کنید. سولیوان به نوبه خود به تکرار ادعای دولت ترامپ در خصوص لزوم رفع نواقص برجام پرداخت و گفت: از متحدان اروپایی خود خواسته‌ایم که تا ضرب‌الاجل بعدی تائید برجام در ماه می (اردیبهشت 1397) پیشرفتی در زمینه رفع نواقص برجام به دست آوریم. 
'جان کری' وزیر خارجه سابق آمریکا که از مذاکره کنندگان اصلی برجام بود نیز روز یکشنبه دقایقی پس از سخنرانی بنیامین نتانیاهو و ادعاهای او علیه برجام، در میزگردی درباره مسائل منطقه ای، با دفاع از توافق هسته ای ایران تصریح کرد: اظهارات نتانیاهو درباره رسیدن ایران به سلاح هسته ای و نیز برجام اساسا درست نیست. کری تاکید کرد: خطری که الان وجود دارد این است که با این تمرکزی که روی برجام ایجاد شده است و احتمال خروج آمریکا از برجام، ایران دیگر به هیچ کار ما در ارتباط با بحث موشکی یا مسائل دیگر اعتماد نخواهد کرد. حفظ برجام برای اروپا و برای جهان مطلقا ضروری است زیرا مشخص است که جهان بدون برجام جای بهتری نخواهد بود. 
سناتور دمکرات 'جین شاهین' از ایالت نیوهمپشایر آمریکا نیز صبح روز یکشنبه در میزگردی درباره سیاست خارجی آمریکا تاکید کرد: هر چند سیاست دولت آمریکا درباره برجام تغییر کرده است اما با وجود اختلاف دیدگاههایی که در کنگره در این زمینه وجود دارد به گمان من حمایت بسیار بیشتری در کنگره برای دنبال کردن سیاستهای قبلی دراین ارتباط وجود دارد. 
حسن ختام مباحث برجامی کنفرانس مونیخ اظهارات محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان بود که روز یکشنبه در پایان بخش پرسش و پاسخ گفت: ما اولین طرف نقض کننده برجام نخواهیم بود. وی در عین حال تاکید کرد: به شما اطمینان میدهم که اگر منافع ایران در برجام تامین نشود ایران پاسخ خواهد داد و پاسخ ایران جدی خواهد بود و موجب پشیمانی برخی از اقدامات اشتباهشان خواهد شد. 
** سیرک نتانیاهو در مونیخ 
بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی در حالی در کنفرانس مونیخ شرکت کرد که در داخل فلسطین اشغالی با بحران کم سابقه ای در ارتباط با پرونده های فساد رو به رو شده و حتی برخی نشریات مانند 'لوبلاگ' از احتمال ماجراجویی های او برای فرافکنی مشکلات داخلی نوشته اند. در این شرایط قابل پیش بینی بود که او بار دیگر اقدام به نمایشی دراماتیک برای انحراف افکار عمومی کند. نتانیاهو که سابقه نمایشهایی در سازمان ملل را در کارنامه دارد، روز یکشنبه نیز با نمایش یک قطعه فلزی در هتل محل برگزاری کنفرانس مونیخ مدعی شد که این تکه ای از پهپاد متجاوز ایرانی است . نتانیاهو همچنین با نشان دادن تصویری از خاورمیانه با نقاط سرخ و سیاه ، بار دیگر ادعاهایی درباره سلطه گری ایران در منطقه را تکرار کرد و مدعی شد: اگر لازم باشد نه فقط علیه نیروهای دست نشانده ایران بلکه علیه خود ایران دست به اقدام خواهیم زد. 
این اظهارات واکنشهای زیادی برانگیخت از جمله 'کارل بیلدت' نخست وزیر سابق سوئد و از روسای شورای اروپایی روابط خارجی (ECFR) در توییتر نوشت: زبان جنگ طلبانه نتانیاهو علیه ایران یادآور شور و هیجان جنگ طلبانه او علیه عراق پیش از سال 2003 بود. 
'محمد جواد ظریف' وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، حرکات نتانیاهو را 'سیرک کارتونی' توصیف کرد که ارزش پاسخگویی هم ندارد که این واکنش ظریف بازتاب گسترده ای در رسانه ها پیدا کرد. ظریف همچنین با رد ادعاهای رژیم صهیونیستی علیه ایران تاکید کرد که مشکل منطقه تجاوزگری اسراییل است و این رژیم باید حقوق فلسطینیان را رعایت کند و دست از تجاوزگری بردارد. 
** تهدید افراط گرایی، تروریسم و داعش 
موضوع 'جهادگرایی پس از خلافت داعش' یکی از موضوعات مورد بحث در کنفرانس امسال بود که مقامات شرکت کننده در این مبحث همگی در این زمینه اتفاق نظر داشتند که با وجود اینکه داعش قلمروی خود را از دست داده اما گروه داعش همچنان یک تهدید است. در حاشیه میزگردی در این زمینه 'احمد ابوالغیط' دبیر کل اتحادیه عرب خاطرنشان کرد که عبارت 'جهادی' حامل معنای مثبتی است و استفاده از آن صحیح نیست و باید از عبارت 'تکفیری' استفاده شود. 
در همین میزگرد، 'توماس دی ماتزیر' وزیر کشور آلمان بر همکاری دستگاههای اطلاعاتی در جهان برای تعقیب و شناسایی جنگجویانی که از عراق و سوریه بازگشته اند تاکید کرد. 
همچنین در میزگردی با عنوان 'ایمن سازی منطقه ساحل آفریقا' شماری از مقامات ارشد آفریقایی درباره ارتباط بین توسعه، تغییرات آب و هوایی و تروریسم بحث کردند. 
** ایده های جدید اروپایی و ادامه تنشهای دیپلماتیک آلمان - ترکیه و بحث هولوکاست
موضوعات مربوط به آینده اتحادیه اروپا و نقش آن در جهان نیز در کنفرانس مونیخ بررسی شد. 'ژان کلود یونکر' رئیس کمیسیون اروپا روز شنبه گفت که اروپا نمی تواند برای امنیت خود صرفا به متحدان متکی باشد و باید اقداماتی برای حفظ منافع امنیتی خود انجام دهد. وی بر لزوم ساده سازی فرایند تصمیم گیری در اتحادیه اروپا برای ایفای نقش جهانی این اتحادیه تاکید کرد و گفت: برای اینکه بتوانیم قاطعانه با یک صدا صحبت کنیم باید فرایندهای تصمیم سازی داخلی را ساده سازی کنیم . 
همچنین 'سباستین کورتس' صدراعظم جوان اتریش روز شنبه در سخنانی خواستار تمرکز دوباره بر ایده اولیه اتحادیه اروپا مبنی بر وحدت در عین کثرت و تنوع، برای بازیابی قدرت اروپا و همچنین تقویت همکاری های دفاعی و امنیتی در این قاره شد. وی که خود را به عنوان چهره ای جدید در سیاست اروپا مطرح کرده و همواره از پل زدن بین شرق و غرب اروپا و رفع اختلافات سخن گفته است، بار دیگر با بیان اینکه اروپا گرفتار مناقشه های درونی بین شمال و جنوب؛ و شرق و غرب اروپا شده و در سطح جهانی نقش کوچک تری ایفا می کند، گفت: باید به شعارها و ایده های اولیه و اصلی اتحادیه اروپا مبنی بر وحدت در عین کثرت (بجای تفرقه) بازگردیم و در این صورت قدرت لازم را در صحنه جهانی خواهیم داشت. درحالی که موضوع مهاجران موجب اختلافاتی بین کشورهای اروپایی شده است ، کورتس بار دیگر خواستار تقویت مرزهای بیرونی اروپا و حل مشکل مهاجران در مبداء شد. 
'ترزا می' نخست وزیر انگلستان نیز خواستار یک 'مشارکت جدید و عمیق' برای تضمین همکاری های دفاعی و امنیتی انگلستان و اتحادیه اروپا پس از خروج انگلستان از اتحادیه اروپا شد. وی همچنین برگزاری همه پرسی دیگری در خصوص 'برگزیت' را منتفی دانست. در این کنفرانس همچنین گابریل وزیر خارجه آلمان از کاهش برخی تحریمهای روسیه در صورت آتش بس در شرق اوکراین سخن گفت. در همین حال، کنفرانس مونیخ شاهد رد و بدل شدن اتهاماتی بین مقامات آمریکا و روسیه در ارتباط با متهم شدن 13 روس در آمریکا به دخالت در انتخابات این کشور بود. 
همزمان با کنفرانس امسال مونیخ 'دنیز یوجل' روزنامه نگار ترک تبار آلمانی پس از حدود یک سال از زندان در ترکیه آزاد شد اما این موضوع در روز اول کنفرانس در مباحث جنبی مطرح شد و متعاقب آن اقامت 'جم اوزدمیر' از مقامات حزب سبز آلمان در هتل محل اقامت 'بینالی یلدریم' نخست وزیر ترکیه نیز حاشیه ساز شد و به علت حساسیتهای ایجاد شده اوزدمیر، بطور موقت تحت مراقبتهای ویژه پلیس قرار گرفت. در چنین شرایطی، مقامات ترکیه از جمله یلدریم و چاووش اوغلو وزیر خارجه در کنفرانس مونیخ با قدرت از عملیات نظامی در عفرین سوریه دفاع کردند. 
موضوع هولوکاست در ارتباط با قانون جدید لهستان نیز مطرح شد و نخست وزیر این کشور در این ارتباط گفت که حتما یهودیانی هم بوده اند که در جنایات نازی ها مشارکت داشته اند و این مساله خشم نتانیاهو را برانگیخت. 
** علامت سوالی که پررنگ تر شد 
'ولفگانگ ایشینگر' دیپلمات سابق آلمانی و رئیس کنفرانس مونیخ یک هفته پیش از آغاز کنفرانس گزارش سالیانه امنیتی مونیخ را روز پنجشنبه 19 بهمن (8 فوریه) منتشر کرد. این گزارش با عنوان 'به سمت لبه پرتگاه - و بازگشت ؟' ، با پیش بینی دورانی از نامعلومی ها و تردیدهای بیشتر در عرصه جهانی نسبت به تشدید برخی بحرانها در سال 2018 هشدار داد. ایشینگر در این گزارش خاطرنشان کرده بود که 'در سال گذشته (میلادی) تنشها بین آمریکا و کره شمالی تا حد زیادی افزایش یافته و جنگ لفظی تشدید شد. رابطه بین ایران و عربستان نیز پویایی مشابهی نشان میدهد که خود را به شکل بی ثباتی بیشتر منطقه ای نشان میدهد. در اروپا ، تنش بین ناتو و روسیه همچنان بالا است و جنگ در اوکراین بی وقفه ادامه دارد. بعلاوه معاهده های تاریخی کنترل سلاح مانند 'معاهده نیروهای هسته ای میان برد' با خطر فروپاشی رو به رو هستند و در عین حال تلاشها برای محدود کردن رقابتهای تسلیحاتی در زمینه های جدید به حالت رکورد در آمده است. همه اینها در شرایطی است که ملی گرایی و گرایشهای غیرلیبرال در سطح جهان رو به افزایش است که این مساله برخی از اصول مرکزی نظم بین المللی را تضعیف میکند. این گزارش افزود: بسیاری از روابط مناقشه برانگیز و موضوعات مورد مناقشه تا کنون به مرحله تعیین تکلیف نرسیده اند و سال 2018سالی است که برخی از این بحرانها ممکن است به سمت حل و فصل شدن یا تشدید پیش بروند که بطور بالقوه پیامدهای فاجعه باری خواهند داشت. ما باید تمام تلاش خود را انجام دهیم تا از لبه پرتگاه دور شویم. ' 
ایشینگر عصر یکشنبه در پایان کنفرانس مونیخ با لحنی نگران کننده گفت: امیدوار بودم که بتوانیم علامت سوال گذاشته شده در عنوان گزارش امسال را در پایان کنفرانس حذف کنیم و بگوییم که از لبه پرتگاه بازگشته ایم اما مطمئن نیستم که بتوانیم این را بگوییم. من از بحث های این سه روز اطمینان خاطر پیدا نکردم. وی افزود: تحلیلهای خوبی شنیده شد و گفته شد که چالشها چیست و خطرات هسته ای کدامند ؛ ایده های خوبی درباره آینده اروپا مطرح شد. همچنین می دانیم که چه چیزهایی را دوست نداریم و میخواهیم از آنها حذر کنیم ؛ میخواهیم از مسابقه تسلیحاتی ، تضعیف بیشتر پیمان های کنترل هسته ای جلوگیری کنیم، می خواهیم از حمایت گرایی و پوپولیسم و ملی گرایی جلوگیری کنیم. 
ایشینگر تاکید کرد: می خواهیم از لبه پرتگاه مناقشه دور شویم اما خبر بد در پایان کنفرانس امسال این است که معلوم نشد چه اقدامات مشخصی باید انجام شود تا دورنمای نگران کننده ای که درباره اش بحث کردیم، محقق نشود. به بیان دیگر، اقدامات زیادی باقی مانده که باید انجام شود و باید سال آینده روزهای 15 تا 17 فوریه بار دیگر گرد هم بیاییم تا ببینیم چه پیشرفتهایی حاصل شده است. 
در مجموع می توان گفت پیشنهادهای مشخص مطرح شده از سوی وزیر امور خارجه ایران از معدود راهکارهای عملی و مشخصی بود که برای خروج از منازعات و تقویت امنیت در منطقه خلیج فارس مطرح شد. ظریف در سخنرانی خود با تشریح مواضع اصولی ایران گفت: پارامترهای پیشنهاد ایران برای ساختار امنیتی منطقه ای ساده اما موثر هستند که بجای تلاش برای نادیده گرفتن تضاد منافع، تفاوتها را به رسمیت میشناسد. ما نیازمند اقدامات اعتماد ساز از قبیل دیدارهای مشترک نظامی، اطلاع پیشاپیش درباره رزمایشهای نظامی، شفافیت درباره خریدهای نظامی و کاهش هزینه های نظامی هستیم. 
ظریف با بیان اینکه 'بطور خطرناکی به تشدید مناقشه ها' نزدیک شده ایم، گفت: از همتایان خود در منطقه خلیج فارس میخواهم برای عملی کردن این پیشنهاد به ایران بپیوندند. 
بیلدت نخست وزیر سابق سوئد نیز در خصوص مباحث کنفرانس امسال مونیخ نوشت: به دشواری میتوان از این نتیجه گیری خودداری کرد که یک جنگ جدید در اسرائیل/سوریه/لبنان در سال 2018 بسیار محتمل است از این رو بهتر است برای موج جدیدی از آوارگان آماده شویم. 
اکنون در پایان کنفرانس امنیتی مونیخ این علامت سوال پررنگ مطرح شده است که با وجود دولتمردانی مانند ترامپ که معاهده ها و توافقهای بین المللی را بازیچه امیال شخصی خود میکند یا نتانیاهو که صحنه سیاست جهانی را با سیرک خیمه شب بازی اشتباه می گیرد و همچنین برخی دولتمردان جوان و بی تجربه و ماجراجو در منطقه خلیج فارس، آیا جهان تا زمان کنفرانس بعدی مونیخ در فوریه 2019 دستخوش بحران یا مناقشه ای جدی نخواهد شد؟ 

منبع ایرنا