بیم‌های 2015 و امیدهای 2016

(بیم‌های 2015 و امیدهای 2016)عنوان سرمقاله امروز روزنامه ابتکار به قلم(رضا دهکی)است که در آن می خوانید: فردا باز هم روزی فرا می‌رسد که سالی را نو می‌کند. این بار نوبت به عدد سال‌های میلادی است که تغییر کند، به آن یکی اضافه شود و از این پس باید روی تقویم‌ها، روی کامپیوتر و گوشی و تبلت، گوشه سایت‌های خارجی، روی نامه‌های خارجی و .... به جای 2015، 2016 را ببینیم. چنین روزهایی – چه آغاز سال نو در تقویم‌های مختلف و چه سالروزهای تولد و مناسبت‌های دیگر – پیش از هر چیز منادی گذر زمانند. این روزها همچون یک هشدار به یاد می‌آورند که زمان می‌گذرد و منتظر هیچ چیز و هیچ کس هم نمی‌ماند. علاوه بر این، چنین روزهایی شاخص‌هایی هستند که بتوانیم بسنجیم در فاصله تکرارشان چه اتفاق‌هایی افتاده، چه چیزهایی تغییر کرده و از زمان برخی رخدادها چقدر گذشته و از انتظارمان برای فرارسیدن رویدادی در آینده چقدر مانده است.ایران و جهان در سال 2015 شاهد رخدادهای گوناگونی بود که بعضا در حین وقوع عامل تغییرات اساسی شدند و برخی نیز می‌توانند در آینده تغییراتی قابل توجه را رقم بزنند. در این میان شاید شاخص‌ترین رویدادی که هم برای ایران مهم بود و هم از دیدگاه جهانی اهمیتی ویژه داشت، وقوع توافق هسته‌ای ایران با 1+5 بود. رسیدن به برجام از یک سو حاصل دورانی طولانی از تنش، التهاب و مذاکرات طولانی است و گذشته‌ای طولانی را پشت سر دارد و از سوی دیگر آغازی نو برای ایران و جهان محسوب می‌شود. شاید نزدیک‌ترین آینده بعد از این آغاز نو، همین ژانویه 2016 باشد؛ زمانی که قرار است اجرایی شدن برجام آغاز شود. نگاه‌های زیادی با بیم و امید، چشم انتظار دیدن روند اجرایی شدن برجام هستند. مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 و متعاقب آن توافق حاصله، هر چقدر که چشم‌های امیدوار و مشتاقی را به دنبال خود می‌دید و می‌بیند، سنگینی نگاه‌هایی نگران و دلواپس را هم – چه در ایران و چه در سوی مقابل – بر خود حس کرده و می‌کند. در آستانه اجرایی شدن برجام، می‌توان از دو جنبه هم به نگاه‌های امیدوار و هم به نگاه‌های نگران و دلواپس پرداخت. از یک سو صاحبان نگاه‌های امیدوارانه و خوشبینانه به برجام نباید آنچنان در این خوشبینی غرق شوند که امیدشان رنگ «خوش‌خیالی» بگیرد و این خوش‌خیالی خود می‌تواند مسبب آسیب‌های فراوانی شود. از سوی دیگر باید از امیدوارکردن دیگران به امیدهای واهی پرهیز کرد. بسیاری منتظرند با اجرایی شدن برجام، گشایش قابل توجهی در شرایط اقتصادی و معیشتی کشور رخ دهد. این انتظار تا اندازه‌ای پر بیراه هم نیست، اما بیش از حد بودن آن می‌تواند آفات فراوانی را برای جامعه به دنبال داشته باشد. حتی از دیدگاه سیاسی چه بسا افزایش انتظارها از اجرای برجام راهکاری از سوی مخالفان و منتقدان دولت و برجام قلمداد می‌شود. در آستانه اجرای برجام باید یادآور شد که اولا حکایت اقتصاد، حکایت کوره‌های ذوب آهن است؛ همان گونه که این کوره‌ها تا مدتی بعد از خاموش شدن هنوز حرارت قابل توجهی دارند و مدتی طول می‌کشد تا سرد شوند و از سوی دیگر در هنگام روشن شدن، مدتی طول می‌کشد تا به حرارت مورد نظر برسند، پدیدار شدن آثار اجرایی شدن برجام در معیشت مردم مدتی زمان خواهد برد. دوم این که معضل اقتصاد ایران تنها تحریم نبود که با لغو تحریم‌ها همه مشکلات حل شود و البته علاوه بر بیماری‌های تاریخی اقتصاد ایران، آسیب‌ها و آثار سوئی از دوران 8 ساله دولت‌های نهم و دهم به جای مانده‌اند که دوره درمان آن‌ها – اگر درمانی داشته باشند و راه درستی هم اتخاذ شود – شاید حتی از طول دوران دولت یازدهم فراتر رود.سوی دیگر ماجرا نگاه مطلق بدبینانه به این توافق است. شاید اگر این نگاه از طرف چهره‌هایی که صرفا در جبهه منتقدان دولت حضور نداشتند صورت می‌گرفت، رنگ و بوی سیاسی کمتری از آن به مشام می‌رسید. اما در شرایط فعلی، دلواپسی با رویکرد انتقادی علیه دولت یازدهم گره خورده است. واقعیت این جاست که ایرادهای دلواپسانه از توافق هسته‌ای بنی‌اسرائیلی بوده‌اند، اما این موضوع نباید باعث شود که درصدی کم از بدبینی که منجر به احتیاط می‌شود، از نقطه توجه سیاستمداران و دیپلمات‌های ایرانی دور بماند. هر چند به نظر می‌رسد چنین نگاه احتیاط‌آمیزی درباره خلف وعده طرف مقابل از سوی ایرانی‌ها در برجام لحاظ شده است. با این همه باید به یاد سپرد که خلف وعده در مورد یک توافق جهانی، آثار و عوارض فراوانی برای طرف متخلف از توافق خواهد داشت و هیچ کدام از دو طرف تمایلی به قرار گرفتن در سوی بد بر هم خوردن چنین توافق مهمی ندارند. ماه‌های اول سال جدید میلادی، همزمان با آخرین ماه‌های سال هجری شمسی، ایران علاوه بر اجرایی شدن برجام، تحت تاثیر تغییر دیگری نیز قرار می‌گیرد. ایران دو انتخابات مجلس خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی را در اسفندماه امسال پیش‌رو دارد که می‌تواند تاثیر قابل توجهی نه تنها بر فضای سیاسی که بر سایر حوزه‌های همواره متاثر از فضای سیاسی – همچون اقتصاد، جامعه، فرهنگ و .... – داشته باشد. به ویژه ترکیب جدید بهارستان می‌تواند بسته به درصد سهم گروه‌های مختلف از آن، به عنوان یاری‌رسان دولت در مسیر حل مشکلات بی‌شمار مطرح شود و یا از سوی دیگر سنگ‌های بزرگی را پیش پای دولت بگذارد.در نهایت در سال جدید میلادی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نیز برگزار می‌شود. هرچند در مجموع سیاست‌های آمریکا در قبال ایران در حالت کلان وابسته به پیروزی دموکرات‌ها و یا جمهوری‌خواهان آمریکایی نیست، اما به هر حال با توجه به تغییر فضای بین دو کشور در دوره باراک اوباما، با پیروزی یکی از هم‌حزبی‌های وی در انتخابات امید بیشتری به تداوم خواهد داشت. این موضوع به ویژه در اجرایی شدن برجام قابل توجه خواهد بود.در نهایت باید ضمن تبریک سال جدید میلادی به عموم مسیحیان جهان و به ویژه پیروان عیسی مسیح در ایران، امیدوار بود که سال 2016، جهان کمتر رنگ و بوی خشونت، جنگ، فقر ببیند، کمتر به سوی ویرانی برود و جهانیان و به ویژه ایرانی‌ها، روزهای بهتری را در سال جدید به چشم ببینند.